خوانش گفتمان کاشی نگاره روایتگر سردر ورودی باغ ارم شیراز

مقاله حاضر به خوانش روایت های کاشی نگاره ضلع شرقی عمارت اصلی باغ ارم (یکی از زیباترین باغ های ایران واقع در شیراز ) پرداخته است . کاشی نگاره سر در ورودی باغ ارم ، شامل سه هلالی با فرم خورشیدی است که چهار مجلس «رستم در بارگاه حضرت سلیمان (ع) (هلالی بالا ) » ، «مدهوش شدن ندیمگان از دیدن جمال حضرت یوسف (ع) (هلالی چپ) » ، «آبتنی شیرین و نظاره خسرو (هلالی راست)» و نگاره ای از ناصرالدین شاه سوار بر اسب در مرکز خورشیدی مصور شده است . بدین منظور ابتدا روایت هر مجلس مورد خوانش قرار گرفته ، سپس نگاهی دقیق و مضمون شناختی به ترکیب بندی و ترتیب چیدمان آنان پرداخته می شود ، آنگاه در ترتیب چیدمان آنها ، عناصر تصویری مشترک در نگاره های این چهار مجلس بازگو می شود. آنچه در این پژوهش حایز اهمیت است مجاورت هر تصویر با تصاویر همنشین خود و عناصر مشترکی در یک گفتمان تصویری است که موجب تشدید یا تعویض معانی نشانه های تصویری می شود. در توضیح چینش و گزینش و کارکرد و خوانش مجموعه سردر یا هرکدام از این سه نگاره نظارت «رولان بارت» پیرامون معانی صریح و ضمنی به کار گرفته شد . با توجه به یافته های تحقیق و جنبه های نظری آن توصیف قدرت نزد «میشل فوکو» به گونه ای در این بحث روایت شناسانه مصداق دارد ، یعنی در هر سه مجلس ، عناصر تصویری در یک مضمون اشتراک دارند و آن «قدرت پادشاه» است . یعنی حضرت سلیمان و حضرت یوسف به رعم آنکه شخصیت های مذهبی هستند و رستم و خسرو با آنکه مضمونی حماسی و تغزلی دارند اما مظهر «پادشاه قدرتمند» هستند و حضرت یوسف و زلیخا و خسرو و شیرین با آنکه سمبل «عاشقان خیالی» بوده و مضمونی بزمی و تغزلی دارند ، اما این مضامین بزمی ، تغزلی ، مذهبی و حماسی در کاشی نگاره مورد نظر در اطراف تصویر ناصرالدین شاه ، از منظری که ما می نگریم نگاهدار و نگهبان قدرت او و سازنده گفتاری دال بر مشروعیت جایگاه او در قلب (مرکز) مردم ایران و حتی جهان هستی اند.

Keywords:

خسرو و شیرین , یوسف و زلیخا , سلیمان و بلقیس , گفتمان و قدرت فوکو , رولان بارت