گونه شناسی مد لها و بررسی تطبیقی روش های ثبت تصاویر ذهنی و نقشه های شناختی از محیط

تصاویر ذهنی و نقشه های شناختی ابزار دستیابی به بازنمایی درونی محیط دانسته می شود که تنوعی از روش ها و شیوه های استخراج رادر چند دهه گذشته تجربه کرده است. همین تنوع است که بررسی تطبیقی شیوه های استخراج تصاویر ذهنی -شناختی و شناخت جامعآنها و به ویژه نقاط ضعف و قوت آنها را مهم می سازد. در این پژوهش با استفاده از راهبرد ترکیبی شامل راهبرد کیفی و طبقه بندی،داده های حاصل، مورد گونه شناسی قرار گرفته و در نهایت در راهبردی تفسیری با رویکردی استنتاجی تحلیل و ارزیابی شده اند. ادبیاتمرتبط با موضوع مورد بررسی و تحلیلی انتقادی قرار گرفته و تلاش شده جوانب موضوع به طور کامل ولی موجز مورد بررسی و اشارهقرار گیرد. فرضیه این پژوهش بر این پایه استوار است که می توان وجوه اشتراک و افتراق میان رو شهای استخراج و ثبت تصاویر ذهنیو نقشه های شناختی را به گونه ای طبقه بندی کرد که امکان ساخت مدل یا مد ل های کلان نظری از آنها را ممکن ساخته و در نهایتراه را برای تبیین مدل جامع بازنمایی محیط فراهم آورند. این مدل بر مبنای کاهش نقاط ضعف و تأکید بر نقاط قوت شکل خواهدگرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان دادند که گونه های مختلف مفاهیم موجود در زمینه نقشه های ذهنی- ادراکی به دو دسته«بازنمایی توپولوژیک » و «بازنمایی لفظی » قابل تقسیم هستند. همچنین روش شناسی اخذ تصاویر و نقشه های شناختی نیز در دو دسته«مدل های ترسیمی - طراحی (زایشی) » و «مد لهای بازشناسی-ارزیابی (غیر زایشی)» قابل تقسی ماند. تحلیل رو شهای مذکور در کلمدل جامع بازنمایی منظر و محیط شهری را به لحاظ روش شناسی حاصل ترکیب «نقش ههای ذهنی » و «نقش ههای مفهومی » معرفیکرده و استخراج نقش ههای شناختی در راستای دستیابی به «نقش هشناختی عام » از بازنمایی محیط را با آسیب هایی مواجه می داند؛ نخست«ضعف فرآیند ساده سازی » که به حذف کیفیت ترسیمی عناصر و جزییات آنها منتهی شده است، و دیگری «ضعف سامانه گرافیکی » کهمحدود به عناصر پنج گانه لینچ تعریف شده اند، سرانجام «عدم امکان مقایسه نتایج در رو شهای مختلف » به ویژه روشهای ارزیابی وترسیمی که به سبب ماهیت و روش شناسی نمی توانند به موازات یکدیگر مورد استفاده باشند. لذا استفاده از ابزارهای فناوری جدید مانندشبکه های جهانی ارتباطی (اینترنت و رسانه ها) و نرم افزارهای رایانه ای و شبیه سازی و مانند آن در آینده ای نزدیک به عنوان ابزار اولیهو سپس به مثابه شیوه ای جدید شکل خواهند گرفت که امروزه نشانه هایی از آن در مطالعات ترجیح سنجی مردم قابل مشاهده است. بااین حال مطالعات این پژوهش نشان می دهد که این ابزارها و روش ها هنوز در پژوهش ها مورد استفاده نیستند.

Keywords:

تصاویر ذهنی , نقشه های شناختی , منظر , محیط , روش شناسی , گونه شناسی