نمایش خیابانی و نسبت آن با فضاهای شهری

یکی از گونه های نمایش، از ابتدای آغاز این هنر، اجرا در «فضاهای بیرونی »، اعم از میادین، راه های عبور و مرور، مراکز تجمع مردم(نظیر بازارها، کشتزارها، مقابل معابد) و سایر فضاها از این دست بوده است. در روزگار معاصر نیز ما شاهد اجرای نمایش هایی هستیمکه به جای استفاده از فضاهای «داخلی » و «رسمی »، محیط بیرونی، خیابان ها، کافه ها و دیگر مکان های نمایش «غیررسمی » را برایخود برمی گزینند. هرچند مشابهاتی بین اجراهای دسته اخیر با اجراهای عهد باستان قابل مشاهده است، اما در واقع نمایش های اجراشده در فضای بیرونی یا مکان های نمایشی غیررسمی – که عمدتاً به نام «نمای شهای خیابانی » نامیده می شوند – از فضای آیینیفاصله گرفته و تمرکز خود را بر مسایل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حتی نظامی معطوف کرده اند؛ مسایلی که بیشتر در قالب اعتراضبه شرایط موجود مطرح می شوند. یکی از نقاط مشترک این اجراها در دوران کهن و روزگار معاصر، استفاده از «فضای شهری » )درمورد عهد کهن شاید فضاهای روستایی) به عنوان صحنه نمایش است. در واقع این نمایش ها با استفاده از فضاهای شهری نوعی هویتجدید را به شهر منتقل کرده و هم بر فضاهای شهری تأثیر می گذارند و هم از آن تأثیر می پذیرند. امروزه فضای شهری تنها به عنوانفضایی برای داد و ستد، ارتباط یا گذران زندگی فیزیکی و مادی تلقی نمی شود، بلکه به استناد هنرهایی که فضای شهر را در نوردیده واتمسفری معنوی (منتج از هنر) پدید می آورند، می تواند نقش بیشتر و والاتری در زندگی بشر ایفا کند. تا کنون پژوهشگران مختلفی چهدر داخل، چه در خارج از کشور به موضوع «نمایش خیابانی » یا «تئاتر خیابانی » پرداخته اند. وجه مشترک همه این پژوهش ها، تأکید براصول اجرایی این گونه نمایشی بوده است و کمتر کسی به این موضوع از منظر اهمیت فضای شهری یا «شهر به مثابه صحنه نمایش »نگاه کرده اند. ویژگی این مقاله در قیاس با پژوهش های پیشین در ورود به موضوع از منظر «شهری » است. علاوه بر آن متاسفانه اغلبکتاب هایی که در این زمینه در کشور تألیف شده اند، تکرار یافته های محققین غربی بوده و کمتر نشان های از ابداع و هویت بومی «نمایشخیابانی و شهر » ایران در آنها مشاهده می شود. نگاه دوباره به «نمایش خیابانی » از منظر اهمیت فضای شهری و تأکید بر استفاده ازفضاهای شهری به عنوان جایگاه اجرای نمایش، به دلیل رابطه نزدیک با مخاطب، وجود تماشاگران بالقوه و همچنین مضامینی کهنسبت نزدیکی با زندگی اجتماعی مردم دارد، می تواند راهکارهای جدیدی را پیش روی هنر نمایش کشور نهاده و آن را به هنری جدیدر زندگی روزمره مردم تبدیل کند. نکته ای که در ایران قدیم به شدت مورد توجه هنرمندان و مردم بوده و در حقیقت این نوع نمایشرا به جزیی از زندگی ایرانیان بدل کرده است.

Keywords:

نمایش خیابانی , تئاتر خیابانی , اجرا , فضای شهری , نمایش آیینی , نمایش , اعتراضی