شناسایی انواع محوطه های باز و عملکرد آنها در باغ های تاریخی بیرجند (با تمرکز بر باغ های رحیم آباد، امیرآباد، شوکت آباد، بهلگرد و اکبریه)

باغ فضایی باز و گسترده است که بنا به الزاماتی می تواند برخی فضاهای بسته را در خود داشت ه باشد، اما آنگاه که فضاهایباز خردی را با انتظام های تعریف شده در خود جای می دهد، صورتی از باغ پدید می آید حاکی از یکی از تنوعات باغ ایرانیکه موضوعی قابل بررسی است.در باغ های بیرجند، انواعی از فضاهای باز خرد، در درون یا در پیوست باغ همراه شده و ترکیبی تازه پدید آمده است. اینباغ ها، با ساختار کلی تقریبا مشابه، ترکیبی از محوطه اصلی منظم و ساده با فضاهای باز کوچکتر هستند؛ ازحیاطی کوچکدر قواره اتاق تا محوطه ای وسیع که خود به تنهایی به باغی می ماند، از فضای کوچک و فرش انداز مهتابی در مقابل عمارتکه رو به چش مانداز باغ دارد تا فضای بام که چش ماندازی به گستره دشت را پیش رو می گذارد. این فضاهای باز که در انواعمتعدد به محوطه با غها پیوست شده اند، با نق شهایی مختلف، شامل حیاط اندرونی، حیاط گشوده به باغ، حیاط بارانداز،حیاط ورودی، مهتابی، بام، صفه، شارمی، میدانچه، جلوخان و باغ زراعی هستند.عملکرد و نقش اصلی این فضاها مرتبط با وجه سکونت در باغ است و در عرصه گشوده باغ، محدوده هایی را به قصد مهیاساختن حریم اندرون شکل داده یا برای فراهم آوردن حوزه های مختلف فعالیت های وابسته به زندگی در باغ، گاه وسعتگرفته و خود مجالی برای آراسته شدن می شوند یا خردفضاهایی کوچ کاند اما به واسطه فراهم کردن امکان نظاره باغ،تکمیل کننده وجه تفرج باغ بوده اند. برخی از طریق ایجاد سلسله مراتب و امکان گسترش باغ در خود، یا امکان گردهم نشاندنساختمان های باغ حول خود، ترکیبی خاص به ساختار هندسی باغ می دهند. این فضاها در باغ های بیرجند بیانگر نوعی اززندگی در باغ هستند و در این مجال مورد بررسی و طبقه بندی قرار می گیرند. شناخت باغ های بیرجند سرنخی است برایجستجوی بیشتر در باغ های ایرانی به قصد تحقیق در وجوه مشابه یافتن پاسخ برای این پرسش که آیا در سایر باغ هایناشناخته ایران این ترکیب فضایی را می توان سراغ گرفت

Keywords:

منظر محوطه های باز , باغ های تاریخی بیرجند , حیاط , سکونت , تفرج , حیاط اندرونی