تشابهات صوری ادبیات سوررئالیستی در غزلیات عطارنیشابوری

مکتب سوررئالیسم حدود یک قرن پیش، توسط آندره برتون در فرانسه بنیان گذاری شد. این مکتب براساس اندیشه های روانشناسانه فروید، هگل، عرفان شرقی و مکاتب پیش از خود به ویژه رمانتیسم و دادائیسم شکل گرفت. سوررئال ها، جویندگان حقیقت برتر در قرن بیستم بودندکه در پی دستیابی به آزادی کامل از تمام قید و بندها به عصیان علیه تمدن، هنر، اخلاق و دین برمی خیزند تا روح، ذهن و نیروی درون خود را دریابند که در پی این جستجوها، به حقایقی شگرف نائل می شوند؛ کشف و توجه به ضمیر ناخودآگاه و دستیابی به دنیایی دیگر که فارغ از ماده و حواس است، هیجان و شور جدیدی در آنان ایجاد کرد. سوررئال ها تناقض ها را با تاویلات خود و درهم آمیختن رویا و واقعیت از میان برداشتند؛ بدین -ترتیب است که دیوانگان، ارزشمند؛ خواب، بااهمیت و تخیل، آزاد می شود. آنچه باعث ایجاد رابطه بین مکتب سوررئالیسم و غزلیات عطار می شود، تشابهات (هرچند صوری) در قواعد سوررئالیسم و غزلیات قلندرانه عطار است؛ تخیل رها از سلطه و قدرت محدودکننده عقل، بدیهه گویی، پرداختن به روح و ضمیرناخودآگاه، رویارویی ذهن و عین، شکل گیری زبانی غریب و متناقض، کشف امور غیبی و شگفت در اثر دید تازه به جهان و هستی، از اصلی ترین پیوندهای بین سوررئالیسم و غزلیات قلندرانه عطار است. مقاله حاضر به مقایسه شیوه رسیدن عارف و سوررئالیست به حقیقت برتر و بیان تفاوت ها و شباهت های بین این دو خواهد پرداخت و همچنین چگونگی کاربرد عناصر سوررئالیستی وکارکرد زبان سوررئال در غزلیات عطار را مورد بررسی قرار می دهد.

Keywords:

سوررئالیسم , غزلیات عطار , حقیقت برتر , روح و ذهن