محمدحسین دره زرشکی - کارشناس ارشد معماری و مدرس دانشکده فنی شهید صدوقی یزد،
مهدی جعفری ندوشن - کارشناس معماری، دانشکده فنی شهید صدوقی یزد، ایران
احسان دره زرشکی - دانشجوی کارشناسی معماری، دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی تهران، ایران،
احمدرضا یزدی - کارشناس ارشد معماری، دانشگاه علم و هنر، یزد، ایران

یکی از مهم ترین ابعاد مورد توجه در طراحی مساکن اسلامی، ایجاد حریم و محرمیت می باشد. حریم در لغت به معنای پیرامون، مکانی که حمایت و دفاع از آن واجب و به طور کلی هاله ای که مانع از تجاوز دیگران بشود، گفته می شود. جدا شدن حریم اهل خانواده از غیر و همچنین مهمان و تفکیک این دو عرصه از زندگی در عمده خانه های سنتی و بخصوص خانه های موجود در سرزمین های اسلامی واجد اهمیت بسیاری بوده است و در حقیقت یکی از ابعاد پنهان مساکن اسلامی است که ظهور و تجلیات آن در معماری بسته به بسترهای اقلیمی جغرافیایی و فرهنگی نمود و ظهور متفاوتی را خواهد داشت. سوال طرح شده این است که: مفهوم حریم بسته به بوم و فرهنگ های مختلف دارای چه جایگاهی در مساکن کشورهای اسلامی می باشد و نحوه ظهور و شکل گیری آن چگونه می باشد روش پژوهش در این مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی است که هدف مطالعه و تحقیق بر الگوهای شکل گیری مفهوم حریم در مساکن اسلامی می باشد، لذا با مبنا قرار دادن مفهوم حریم و انتخاب مسکن از دو شهر اسلامی (خانه های اصفهان- دمشق) ؛ به بررسی مفهوم حریم در رویدادها و رفتارهای این مساکن پرداخته خواهد شد. بر اساس فرضیه پژوهش مبنی بر وجود ارتباط میان نحوه ظهور حریم در مساکن اسلامی و الگوهای بومی، از طریق قیاس و انطباق خروجی ها برهم، ضمن آزمون فرضیه پژوهش، نشان می دهد که علاوه بر تئوری های نظری که در ایجاد حریم ها تاثیرگذار است، بوم منطقه نقش پر رنگی در ظهور مفهوم حریم ها دارد. لذا نتایج حاصله از این تحقیق می تواند به عنوان سرآغازی برای بازآفرینی مفهوم حریم در مساکن امروز سرزمین های اسلامی با توجه به بوم منطقه مورد استفاده قرار گیرد.

حریم، مسکن اسلامی، الگوی سکونت، اصفهان، دمشق.