محمدحسین شعاعی - استادیار معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)

دانش ارتباطات میان فرهنگی دانشی میان رشته ای و ترکیب یافته از دانش فرهنگ و ارتباطاتاست که به دلیل پوشش موضوعات مختلف، مورد اقبال اندیشمندان و مسیولان فرهنگیقرار گرفته است. یکی از مفاهیم مرکزی و محوری این دانش، مفهوم تفاوت است که محوردسته بندی ها و تحلیل ها قرار گرفته و ابعاد مختلف تفاوت فرهنگی را به وجود می آورد. اینپژوهش در پی آن است با عنایت به قرآن به مثابه معجزه جاوید دین اسلام که کتابی سراسر حقو حقیقت است، بستر پیدایش و گسترش این دانش را مبتنی بر آموزه های اسلامی فراهم آورد.دراین راستا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی آیات شریفه قرآن به منظور ترسیم چارچوب نظریانسان شناسی قرآنی بررسی می شود و در ادامه این چارچوب در مقایسه با چارچوب موجود ایندانش در عرصه جهانی تحلیل می شود که این خود می تواند نوآوری این پژوهش محسوب شود.براساس یافته های پژوهش دانش ارتباطات میان فرهنگی موجود غربی صرفا مبتنی بر فردگراییبه تفاوت ها می پردازد، اما قرآن با به رسمیت شناختن تفاوت ها و اشاره تعلیلی به آن لتعارفو ودر عین حال اصل ننگاشتن آنها، به جوهر مشترک میان انسان ها یعنی فطرت در بعد بینشی وگرایشی و حکمت در بعد بینشی و کنشی دلالت می کند. از این رو، ساختار تک پایه ای ارتباطاتمیان فرهنگی -که تنها تفاوت بنیاد است- در نگاه اسلامی دارای دو پایه دیگر یعنی فطرت وحکمت می باشد که به ترتیب بر اشتراک نظری و عملی میان انسان ها در قالب جامع نگرشیدلالت دارد. بنابراین سه پایه ساختمان ارتباطات میان فرهنگی نسبت به تفاو تها و تشابه هانگاه همزمان داشته و با جمع دوگانه های فرد-اجتماع، ساختار-عاملیت، درزمانی-همزمانی درجهت موفقیت در دنیا و سعادت در آخرت حرکت می کند. شاید بتوان جامعیت دین اسلام را بالحاظ کردن چنین دوگانه هایی به مخاطبان جهانی ارایه کرد.

انسان شناسی قرآنی، ارتباطات میان فرهنگی، حکمت، فطرت، فرهنگ