محمد محمدی - مدرس دانشگاه علمی کاربردی
غلامعلی حاتم - استاد دانشگاه هنر تهران

نقاشی سغدی چه از نظر محتوا و چه از نظر صورت با نگارگری ایرانی و ریشه های آن، ازجمله هنر ساسانی و هنر مانوی، رابطه مستقیمی دارد. به عبارت دیگر این نظر هنرپژوهانروسی که هنر فرارود را جدا از هنر ایران می دانند، نادرست است چراکه این هنر بخشی ازهنر ایران، اما از برخی جنبه ها، مستقل از دربار ساسانی است. دوری از مرکز قدرت نه تنهاسبب آفرینندگی هنرمندان پرتوان سغدی، بلکه تلفیق عناصر وا مگرفته از هنر سرزمین هایهمسایه را نیز در هنر سغدی ممکن می ساخت. از سوی دیگر، همین دوری سبب می شد تادر شرایط گوناگون مانند حمله اسکندر یا عرب ها امکان محافظت از میراث گذشته فراهمآید و بی دلیل نبود که نخستین جنبش های فکری، فرهنگی و هنری ایرانیان از خراسانبزرگ و فرارود برخاست. هنر سغدی در تصویر کردن موضوع هایی که امکان بروز و ظهورنمی یافت، آزادی عمل فراوان داشت مانند داستان های عامیانه، داستان های پهلوانی و زنان.نقاشی سغدی با توجه به شیوه اجرا و درونمایه های مشترکش با نگارگری ایرانیمی تواند سرچشمه آن بوده باشد. این خاستگاه نه تنها مسیله تفاوت بنیادین درون مایه ها،زیبایی شناسی و ناهمگونی زمانی با هنر بیزانس؛ بلکه تفاوت جهان بینی و مبانی رنگ با هنرچین و ناهمسازی درونمایه ها و حالت هیربدانه هنر مانوی را نیز ندارد.

نقاشی ساسانی، نگارگری ایرانی، نقاشی سغدی، همانندی ها و خاستگاه