بازتاب نقش پنج ضلعی منتظم در نقوش هندسی معماری اسلامی ایران

یکی از ارکان اساسی معماری و تزیینات دورهی اسلامی، استفاده از الگوهای هندسی در قالب سطوح تزیینی تحتعنوان تزیینات هندسی (گره ها) به منظور پوشش و فضاسازی بناهای اسلامی، طی قرون مختلف می باشد که بدونتوجه به علم هندسه، اعداد و ریاضیات، ترسیم چنین گره هایی مقدور نمی باشد. یکی از این اعداد مقدس که نمادشکوفایی و زندگی بوده و همچنین به واسطه ی مفهوم و هندسه ی خویش، نقش مهمی در ساخت گره ها داشته است،عدد پنج می باشد. از این رو، مقاله ی حاضر، درصدد بررسی مفهوم هندسه، کاربرد و ارتباط آن، با اعداد و ریاضیاتاست. تا پس از بررسی عدد مقدس پنج، گره هایی را که به واسطه ی پنج ضلعی منتظم قابل ترسیم می باشند، شناساییکرده و نحوه ی قرارگیری و میزان حضور آلت های تزیینی دیگر را در این گره ها بیابد. در انتها، با بررسی آثار موجود دربناهای اسلامی ایران، سعی در، یافت نمونه های موردی موفق از آن گره ها می باشد. لذا باتوجه به هدف نهایی، این مقالهبه واسطه ی بررسی های کتابخانه ای و به کمک منابع متعدد و مطالعه ی اسناد خطی-تاریخی، با روش توصیفی-تحلیلی،سعی در بازتاب هندسه و عدد پنج در نقوش هندسی اسلامی را دارد. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که مجموعاحداقل 10 نوع گره دارای آلت پنج ضلعی منتظم وجود دارد. که این آلت به دلیل زوایای کند خود، در هیچ یک از گره های تند حضور ندارد. بر خلاف زوایای کند پنج ضلعی منتظم، شاهد حضور آلت شمسه ی تند 10 ، در دوگره،در کنار پنج ضلعی منتظم می باشیم و در گره تند و کند گیوه (موریانه) ، آلت شمسه ی تند و شمسه ی کند، بر خلافعدم هماهنگی زوایای داخلی، به صورت همزمان در یک زمینه، قرار گرفته اند.

Keywords:

هندسه , عدد پنج , پنج ضلعی منتظم , نقوش هندسی , گره