لیلا رواند - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
آرش دوراندیش - دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
محمود صبوحی صابونی - استاد گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

آزادسازی تجاری منجر به حذف کلیه تحریف های تجاری می شود و هدف نهایی آن تشکیل یک بازار واحد جهانی می باشد. برنج یکی از مهمترینمحصولات کشاورزی و استراتژیک بوده و نقش بسیار مهمی در تجارت و امنیت غذایی ایران و جهان دارد. این پژوهش با استفاده از الگوی تعادل جزییبخش کشاورزی و بهینه سازی با استفاده از برنامه ریزی مثبت و رهیافت حداکثر بی نظمی مقطعی به بررسی اثر آزادسازی تجاری بر تولید مصرف وتجارت برنج در استانه ای تولیدکننده عمده برنج ایران (مازندران گیلان خوزستان گلستان و فارس) پرداخته است. برای این منظور از میانگین داده های تولید مصرف و تجارت برای سال های 1393 و 1394 به عنوان سال پایه استفاده گردید و الگو با استفاده از نرم افزار GAMS برآورد گردید. سناریوهای مورد بررسی شامل کاهش نرخ تعرفه واردات برنج به میزان 10، 25، 50، 75، 90 و 100 درصد بود. نتایج نشان داد که با کاهش نرخ تعرفه واردات سطح زیرکشت برنج دانه بلند و دانه متوسط در استان مازندران به ترتیب 0/61 و 3/38 درصد، در استان گیلان 0/49 و 9/18 درصد، در استان گلستان 2/82 و 4/32 درصد، در استان خوزستان 90 و 0/6 درصد و در استان فارس 24/47 و 2/47 درصد کاهش می یابد و سطح زیرکشت برنج دانه کوتاه در استان گلستان 22/93 درصد و در استان فارس 43/33 درصد کاهش می یابد. مجموع کل میزان مصرف واردات و صادرات برنج دانه بلند، متوسط و کوتاه نیز افزایش می یابد. میزان افزایش رفاه خالص اجتماعی بسیار کم و حدود 0/2 درصد رفاه مصرف کنندگان حدود 11 درصد و رفاه دولتنیز حدود 11 درصد افزایش می یابد رفاه تولیدکنندگان نیز به اندازه 2 درصد کاهش می یابد. بنابراین با ایجاد تکنولوژی های جدید و روش های نوینکاشت مانند کشت هیدروپونیک که منجر به افزایش عملکرد و افزایش بهره وری آب در واحد سطح می شوند و کاشت ارقامی از برنج که در هر استانمزیت نسبی دارند می توان برنج ایرانی را حفظ نمود و بخشی از کاهش رفاه تولیدکنندگان را جبران نمود.

آزادسازی تجاری، برنج، برنامه ریزی اثباتی، تعرفه