سیامک امینی - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی
مرتضی رحمان زاده

اطلاع از تغییرات کاربری و بررسی علل و عوامل آنها در چند دوره زمانی می تواند بسیار مورد توجه برنامه ریزان و مدیران شهری قرار گیرد. تغییر کاربری اراضی کشاورزی همواره از چالشها و مشکلات اصلی فراروی بخش کشاورزی بوده و حفظ کاربری این اراضی از جمله فاکتورهای اساسی تامین کننده بخش کشاورزی است. به دنبال اصلاحات اراضی در دهه 40 شمسی و رشد جمعیت و به تبع آن رشد شهرها، شهرها شاهد رشد فراوانی در زمینه شهرسازی شدند وبه همین دلیل طرح های جامع شهری تهیه و تصویب شدند. اما از آنجایی که این طرح ها به دلیل عدم پرداختن دقیق و صحیح به مشکلات شهری، توانایی لازم را برای حل این مشکلات نداشتند در نتیجه در دهه 50 طرح های تفصیلی تهیه و تصویب شدند. طرح تفصیلی شهری بیشتر به منظورترویج ضوابط شهرسازی،کنترل توسعه شهرها و هماهنگ سازی بخش های مختلف شهر تهیه می شود. بر همین اساس هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی عوامل کالبدی و جمعیتی بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی در کلانشهرها با روش توصیفی-تحلیلی می باشد. حاصل این تغییرات به وجود آمدن عدم تعادل در خدمات شهری و نزول مستمر کیفیت محیط شهرهاست. این نشان از عدم توانایی طرح تفصیلی در پیشبرد توسعه بر اساس برنامه ریزی موجود است. نتیجه پژوهش نشان می دهد دولت با برنامه ریزی دقیق می تواند جهت حفظ کاربری اراضی کشاورزی با اعمال سیاست های بازاریابی مناسب، اصلاح و اعمال قوانین و مقررات حقوقی حفظ اراضی و بهبود سیاستهای حمایتی از درآمدی کشاورزان، امکان ارتقای انگیزه بهره برداران برای تداوم حفظ کاربری زمین های کشاورزی و به تبع آن توسعه کشاورزی منطقه را فراهم نماید. همچنین معضلات تغییرات کاربری اراضی از مشکلات اساسی در شهرهاست که برخلاف ضوابط و مقررات طرح های تفصیلی به صورت قانونی و غیرقانونی در شهرها شکل گرفته است.

عوامل کالبدی، عوامل جمعیتی، کاربری اراضی کشاورزی، کلانشهرها