احسان سعیدزاده - زبانشناسی، ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
رحیمه روح پرور - زبانشناسی،ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
ناهید فخر شفایی - ادبیات انگلیسی، ادبیات و علوم انسانی، کرمان، کرمان، ایران

در چند دهه اخیر، چگونگی و ترتیب فراگیری رابطه معنایی تضاد، در فرایند زبان­آموزی کودکان از جنبه های گوناگون بررسی شده است. همچنین، پژوهشگران با به کار­گیری روش­های گوناگون در پی تبیین این پدیده بوده ­اند. در این میان،­ چگونگی فراگیری رابطه معنایی تضاد در زبان فارسی آن چنان که باید بررسی نشده است. پژوهش حاضر، بر آن است تا مشخص کند کودکان فارسی­ زبان در چه سنی و با چه ترتیبی، گونه های مختلف واژه­ های متضاد (مدرج، مکمل، دوسویه و معکوس) را تولید می­کنند. همچنین، این مقاله در پی پاسخ گویی به این پرسش است که آیا جنسیت در فراگیری این دست تضاد­ها  نقش معنا­داری دارد یا خیر. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی و مقطعی است که از چهارچوب نظری مورفی (Murphy, 2003) و رویکرد فرازبانیوی، بهره گرفته است. در این راستا، نخست پنج جفت واژه متضاد در پیوند با هر یک از چهار نوع تضاد مدرج، مکمل، دوسویه و معکوس انتخاب شدند. سپس، از میان 64 کودک­، چگونگی و ترتیب فراگیری رابطه معنایی تضاد در کودکان 5 تا 8  ساله فارسی­زبان در دو گروه پسر و دختر و در چهار زیر­گروه سنی 5/4 تا 5/5 ، 5/5 تا 5/6 ، 5/6 تا 5/7 و 5/7 تا 5/8 ساله مورد بررسی قرار گرفت. آزمون­شوند­­گان پژوهش، از سه مهد­کودک و یک موسسه آموزش زبان انگلیسی انتخاب شدند. آزمون شوندگان، سه آزمون همگن سازی از مجموعه آزمون­های بین­ المللی رشد زبان تولد-3 در حوزه­ های گوناگون واجی، نحوی و معنایی و با به کار­گیری روش بازی با واژه­ ها، انجام دادند. به دنبال آن، جفت ­های متضاد­ تولید­شده توسط کودکان استخراج گردید. سپس داده ­ها به ­وسیله نرم­افزار اس.پی.اس.اس بررسی شدند. یافته­های پژوهش نشان­ داد که در پیوند با جفت­ واژه­های متضاد دوسویه، رشد معنایی کودکان در تولید جفت ­واژه های متضاد با بالارفتن سن افزایش می­یابد. همچنین یافته ها، نشان­ دهنده بهترین کاربرد در مورد جفت­ های متضاد مدرج و کمترین میزان کاربرد در واژه های متضاد دو­سویه بود.

اکتساب زبان اول, تضاد دوسویه, معکوس, مکمل و مدرج