بررسی عوامل موثر بر شکاف بهره وری سیستم های آبیاری در کشاورزی با استفاده از رهیافت اکساکا- بلیندر

سابقه و هدف: در این مطالعه با توجه به کمبود منابع آب و لزوم بررسی و ارتقای سیستم های آبیاری، ضروری است تا نسبت به وضع موجود آنها مطالعاتی صورت گیرد. با توجه به شرایط اقلیمی و بازدهی پایین آبیاری در کشور، تشویق و ترغیب کشاورزان برای ترویج آبیاری مدرن، امری اجتناب ناپذیر است. زیرا نه تنها استفاده از روشهای مدرن آبیاری میتواند با بهره وری بالا باعث افزایش سطح زیرکشت و افزایش تولید محصولات در واحد سطح گردد، بلکه باعث افزایش درآمد کشاورز نیز میگردد. در مطالعه حاضر تلاش بر این است که روشهای آبیاری مدرن چقدر بر بهره وری کشاورزی در میان کشاورزان استان کرمان موثر بوده است و همچنین تفاوت بهره وری کشاورزی بین استفاده کنندگان از روشهای آبیاری مدرن و سنتی تحت تاثیر چه فاکتورهایی می باشد. مواد و روش ها: اطلاعات لازم از طریق تکمیل 140 پرسشنامه در تابستان 1397 در جنوب استان کرمان در سه شهرستان (جیرفت, عنبر آباد و کهنوج) با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی جمع آوری شده است. وبا استفاده از روش تجزیه اکساکا بلیندر و تابع تاثیر بهره وری کشاورزی در دو سیستم آبیاری سنتی و مدرن مورد بررسی قرار گرفت. و سپس داده ها با استفاده از نرم افزار Stata مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج تخمین تابع تولید نشان داد که متغیرهای بعد خانوار، تاهل، سطح زیر کشت و ماشین آلات در آبیاری سنتی و متغیرهای تحصیلات و نیروی کار خانوادگی در آبیاری مدرن متغیرهای معنی دار روی بهره وری کشاورزی هستند. نتایج مدل تجزیه نشان می دهد که سهم عوامل توضیحی 17- درصد است به عبارت دیگر چنانچه عوامل توضیحی در سیستم آبیاری سنتی به اندازه این عوامل در سیستم آبیاری مدرن کوچک شود بهره وری کشاورزی در سیستم آبیاری سنتی به اندازه 17 درصد افزایش می یابد. و سهم عوامل غیر قابل توضیح 19- درصد است به طوریکه اگر سطح بازدهی عوامل مشخص در قسمت غیر قابل توضیح در سیستم آبیاری مدرن تا سطح این عوامل در سیستم آبیاری سنتی کوچک شود بهره وری کشاورزی به اندازه 19 درصد کاهش می یابد. روش تابع تاثیر نشان می دهد در دهک بالا فاکتورهای نوع بذر مورد استفاده، میزان بذر و ماشین آلات و در دهک های پایین نیروی کار خانوادگی در قسمت غیر قابل توضیح عامل تفاوت در بهره وری می باشد. در قسمت قابل توضیح در دهک بالا سن، نیروی کار خانوادگی، تحصیلات و سطح زیر کشت و در دهک پایین بعد خانوار و تحصیلات عامل مهم در تفاوت بهره وری می باشد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد سهم عوامل غیر قابل توضیح نسبت به عوامل توضیحی بیشتر است و سیستم سنتی دسترسی کمتری به منابع پر بازده دارند و استفاده از سیستم های مدرن آبیاری، بهره وری کشاورزی را افزایش می دهد. بنابراین با بهبود سیستم آبیاری و استفاده بهینه از موجودی منابع آب فعلی می توان سطح تولید را ارتقا بخشید.

Keywords:

آبیاری مدرن , آبیاری سنتی , تجزیه اکساکا بلیندر , تفاوت بهره وری