ضرورت بازنگری الگوی کشت محصولات زراعی در شبکه های آبیاری به منظور افزایش کارآیی و ارزش آب (مطالعه موردی درشبکه آبیاری و زهکشی مغان)

الگوی کشت محصولات زراعی بعنوان یکی از مهمترین پارامترهای طراحی شبکه های آبیاری مطرح بوده و بطور کلی ارتباط مستقیمی با بهره وری بهتر از منابع آب و به تبع آن افزایش تولید محصولات استراتژیک و بالقوه هر منطقه داشته و اصولا مبنای ارزیابی و توجیه اقتصادی چنین پروژه هایی می باشد. در مراحل اولیه و سیاستهای دولت الگویی پیشنهاد می گردد که مبنای طراحی ساختار فیزیکی شبکه می شود. همانگونه که در اکثر شبکه های آبیاری و زهکشی کشور مشاهده می شود این الگو دستخوش تغییرات زیادی درنوع محصولات زراعی و مساحت زیر کشت آنها در طول دوره بهره برداری از شبکه ها می شود. عواملی که در این تغییر الگو و تراکم کشت دخالت دارند متعدد بوده که می توان اهم آنها را به شرح ذیل برشمرد: - سیاست گذاری کشاورزی در مملکت - میزان آب قابل تامین در دوره های خشکسالی و تر سالی - پیشرفت تکنولوژی و به تبع آن مکانیزاسیون کشاورزی - ارزش اقتصادی محصولات - تغییر مدیریت مزرعه - نهاده های کشاورزی بدین جهت برای بررسی وضعیت تغییرات الگوی کشت در شبکه های آبیاری و زهکشی کشور بعنوان یک مطالعه موردی شبکه آبیاری و زهکشی مغان که یکی از شبکه های ممطرح و مدرن در سطح کشور بوده و دارای بیش از ربع قرن عمر مفید است، انتخاب گردیده است. در این تحقیق تغییرات الگو و تراکم کشت محصولات زراعی طی سالهای بهره برداری مورد بررسی قرار گرفته و اثرات آن بر میزان آب مصرفی و آبهای وصولی تحلیل شده است. آب تحویلی به محصولات عمده شبکه از آمار مربوط به مزارع آزمایشی منتخب در سطح شبکه در طی سال زراعی 81-80 مورد ارزیابی قرار گرفته و میزان آب مصرفی واقعی با آب مورد نیاز برآوری از طریق سند ملی آب و مشاور طرح مقایسع ده است. با بررسی روند رشد آب بهای وصولی طی سالهای زراعی 73-82 الی 81-80 که بصورت درصدی از قیمت متوسط عملکرد محصولات زراعی در شبکه از مشترکین دریافت می گردد ارتباط آب بها با درآمد شبکه و میزان آب مصرفی مشخص گردیده است. نهایتا با تحلیل وضعیب شبکه از نظر ارتباط الگوی کشت محصولات زراعی با میزان مصرف آب و آب بهای قابل وصولی بر ضرورت بازنگری الگوی کشت شبکه ها و تعیین الگوی کشت بهینه به جهت افزایش ارزش آب؛ در آمد و توسعه شبکه با مطالعه بیشتر و استفاده از تجربیات بدست آمده طی سالهای مورد بهره برداری تاکید شده است.