عبدالعلی لهسایی زاده - استاد دانشگاه شیراز

مقاله حاضر مشکلات و موانع توسعه جامعه شناسی در ایران را در سطح بسیاروسیع به پنج دسته تقسیم کرده که در هر دسته تعدادی مسأله وجود دارد .نخستین مانع زمینه فلسفی وپارادایمی است که در این رابطه فلسفه های موجود در تاریخ دانش ایران زمینه ساز جامعه شناسی در آن نطفه بگیرد . دومین مانع مربوط به خطوط قرمز اجتماعی – سیاسی است که جلوگیری می نماید از توسعه منطقی جامعه شناسی. جامعه شناسی به عنوان یک علم بنیادی – کاربردی به زمینه های اجتماعی لازم برای رشد نیاز دارد که متأسفانه آن زمینه ها در ایران فرصتی برای خود نمایی ندارند . در همی ن رابطه چون جامعه شناسی معمولاً دارای بعد قوی انتقادی است، اصولاً ساختار های سیاسی از نوع خاص تمایلی به گسترش تحلیل های انتقادی جامعه شناختی ندارند . سومین دسته از موانع توسعه جامعه شناسی در ایران، مشکلات آموزشی متعددی است که عبارتند از : کمبود هیأت علمی کار آمد، کمبود های فضائی و وسایل آموزشی، کیفیت پایین گزینش دانشجویان و کیفیت پایین منابع درسی . چهارمین مانع بر سر راه توسعه جامعه شناسی در ایران مربوط به مسائل پژوهشی است . اصولاً پژوهش های اجتماعی در ایران از یک آشفتگی برخوردار است و آنچنان زمینه برای همگان به غلط باز است که بیشتر تحقیقات توسط افراد بی صلاحیت انجام می گیرد و نتیجه این عمل بی نتیجگی و بی تأثیری تحقیقات در زندگی روزانه مردم است . مشکل پنجم جام عه شناسی در ایران آن است که نتوانسته خود را با سرعت توسعه نظری و سازمانی جامعه شناسی در سطح بین المللی هماهنگ کند . به عبارت دیگر یک فقر ارتباطات بین المللی وجود دارد به طوری که جامعه شناسی در ایران یک مجله « به روز » به زبان انگلیسی ندارد . چگونه می توان ادعا کرد که جامعه شناسی ما است در حالی که سهمی در تولید علم اجتماعی در سطح جهانی نداریم . مقاله در رابطه با موانع راهکار های عملی زیر را پیشنهاد می کند : الف ) بومی کردن جامعه شناسی به مفهوم انطباق نظریات موجود با واقعیت های اجتماعی ایران؛ ب) برداشتن خطوط قرمز اجتماعی و بویژه سیاسی و باز کردن فضای گفتمان انتقادی؛ ج ) رفع مشکلات آموزشی از طریق افزایش تربیت هیأت های علمی جدید در داخل و خارج از کشور، تخصیص بودجه ویژه برای تجهیز فضاها ووسایل آموزشی اجتماعی، تغییر اساسی در گزینش دانشجویان رشته جامعه شناسی و به روز کر دن منابع درسی از طریق سرعت بخشیدن در چاپ کتب ترجمه شده به روز، تألیف کتب مناسب درسی و بکار گیری زبان انگلیسی در دروس کارشناسی؛ د ) کنترل نهادینه و سازمانی در مورد پژوهش های اجتماعی و جلوگیری از دخالت غیر متخصصان در انجام تحقیقات جامعه شناختی؛ ر ) ارتباط دادن انجمن جامعه شناسی ایران با سازمان های بین المللی جامعه شناختی از طریق سمینار های مشترک بین ایران و دیگر کشور ها و راه اندازی تعدادی مجله جامعه شناختی به زبان انگلیسی.

موانع جامعه شناختی، ایران، موانع پارادایمی، موانع آموزشی، موانع پژوهشی، موانع سازمانی