شهرام دادگستر - دانشجوی دکتری حشره شناسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
سحر دلکش رودسری - دانشجوی دکتری حشره شناسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
جاماسب نوذری - دانشیار، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
غلامحسین طهماسبی - استاد پژوهشی بخش زنبور عسل، موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

زنبورعسل از مهمترین حشرات گرده­افشان و تولیدکننده است که ارزش اقتصادی و زیست محیطی بالایی دارد. هیبرید و زیرگونه های مختلفی برای این حشره در نقاط مختلف دنیا با توجه به اقلیم معرفی شده است. در ایران نیز نژاد بومی سال ها وجود داشته و با شرایط کشور هماهنگ شده ولی در سال های اخیر با ورود ملکه های غیربومی به کشور، اختلاط نژادی در زنبورعسل ایرانی نیز مشاهده گردیده است. در این پژوهش مقایسه ای بین نژاد بومی و هیبرید کارنیکا با پایه مادری بومی و پایه پدری کارنیکا که از معروف ترین زیرگونه های مورد علاقه زنبورداران ایران و اکثر نقاط دنیا می باشد، صورت گرفته است. به این منظور از 5 کلنی بومی از زنبورستانی با جمعیت کاملا بومی و 5 کلنی هیبرید کارنیکا از مرکز تلقیح مصنوعی و پرورش ملکه کارنیکا در استان همدان نمونه برداری شد. جمعا 50 نمونه زنبور بومی و 50 هیبرید کارنیکا در الکل 96 درصد نگهداری شده و از آنها اسلاید تهیه شد. صفات طول و عرض بال جلو و عقب، شاخص کوبیتال، سه زاوبه A4، D7 و G18 در بال جلو و طول خرطوم توسط بینوکولر و دوربین Dino Lite عکس گرفته و با نرم افزار Digimizer مورد ارزیابی قرار گرفت. مقایسه میانگین داده های نژاد بومی و هیبرید کارنیکا اختلاف معنی دار بین دو زاویه A4 و G18 و صفات طول خرطوم و عرض بال جلو و عقب را نشان داد (005/0P<). در سایر صفات اختلاف معنی داری مشاهده نشد که علت این امر را می توان به هیبرید بودن کارنیکا و غلبه ژن های پایه مادری نژاد بومی در آن، زمان نمونه برداری از حیث غالب بودن تعداد زنبوران پرستار در کندو و تغیرات مورفولوژیکی در نژاد بومی اشاره کرد.

تغییرات ژنتیکی, زنبورعسل ایرانی, شاخص کوبیتال, طول خرطوم, هیبرید کارنیکا