مسعود احمد زاده - استاد، گروه گیاهپزشکی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
احمدرضا شاهرخی - استادیار، گروه گیاهپزشکی، مجتمع آموزش عالی سراوان، سراوان، ایران

باکتریBacillus subtilis به دلیل تشکیل اندوسپور، تحمل شرایط متغیر pH، دامنه وسیع حرارتی و تولید طیف وسیعی از آنتی بیوتیک ها، پتانسیل خوبی برای کنترل بیمارگرهای گیاهی دارد. در این تحقیق پتانسیل بیوکنترلی باسیلوس­های بومی در مقابل Rhizoctonia solani AG2-2، ارزیابی شد. آنتی بیوتیک فنجایسین استخراج شد و رابطه بین جدایه­های تولیدکننده آنتی بیوتیک با کنترل بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه چغندرقند در گلخانه بررسی گردید. در آزمون های آزمایشگاهی و گلخانه ای از 82 جدایه منتخب Bacillus subtilis، با 2 جدایه استاندارد باکتری آنتاگونیست استفاده شد. از میان 84 جدایه، در آزمون کشت دوطرفه درون تشتک پتری، جدایه UTB1 با 3/55 درصد، بیشترین تاثیر بازدارندگی را داشت. در آزمون­های گلخانه، جدایه­های UTB27، UTB65 و UTB71 بیماری را 09/60 درصد کاهش دادند(بیشترین بازدارندگی از بیماری). از میان 84 جدایه باکتریایی، تعداد 52 جدایه روی افزایش وزن تر و خشک گیاه تاثیر معنی­داری داشتند. در آزمون HPTLC برای استخراج آنتی بیوتیک، از بین 84 جدایه باکتری، تعداد 19 جدایه، فنجایسین تولید کردند و 65 جدایه قادر به تولید نبودند. در آزمون گلخانه، تعداد 75 جدایه باکتری، بیماری را کاهش دادند که در سطح 5 درصد معنی دار بود و 19جدایه از آنها تولیدکننده فنجایسین بودند. شاخص تولید آتی­بیوتیک به تنهایی تائیدکننده میزان کنترل در گلخانه و مزرعه نیست. جدایه باکتری بومی UTB1 نامزد خوبی برای یک عامل بیوکنترل موفق است.

کنترل بیولوژیک, فنجایسین, Bacillus subtilis, Rhizoctonia solani