فاطمه حاجی آبادی - کارشناس ارشد گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه بیرجند.
سید محسن سیدی - دکترای اکولوژی گیاهان زراعی بخش تحقیقات علوم زراعی باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اراک، ایران.

به منظور بررسی اثرات تنش خشکی و شوری بر روی عملکرد و اجزای عملکرد گندم رقم سیروان آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند و در سال های زراعی 96 - 1395 و 97 - 1396 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح آبیاری در پنج سطح ( 125 ، 100 ، 75 و 50 درصد نیاز آبی گندم و تیمار دیم با یک نوبت آبیاری) و شوری آب آبیاری در دو سطح ( 6 / 1 دسی زیمنس بر متر ، 6 دسی زیمنس بر متر) بود. نتایج آزمایش نشان داد که ویژگی های عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و کارایی مصرف آب گندم توسط تنشهای خشکی و شوری تحت تاثیر قرار گرفتند. بطوری که این تنش ها باعث کاهش معنی دار صفات مورد بررسی شدند. در ویژگی عملکرد بیولوژیک و دانه گندم، بیشترین و کمترین مقدار به ترتیب متعلق به تیمار 125 درصد نیاز آبی گندم × شوری 1/6 دسی زیمنس بر متر و تیمار دیم × شوری 6 دسی زیمنس بر متر بود. از نظر عملکرد بیولوژیک و دانه اختلاف معنیداری میان تیمارهای 125 درصد نیاز آبی گندم × شوری 1/6 دسی زیمنس بر متر و 100 درصد نیاز آبی گندم × شوری 1/6 دسی زیمنس بر متر وجود نداشت. افت عملکرد بیولوژیک و دانه گندم در تیماردیم × شوری 6 دسی زیمنس بر متر نسبت به تیمار 125 درصد نیاز آبی گندم × شوری 1/6 دسی زیمنس بر متر به ترتیب حدود 72 و 88 درصد بود. بیشترین و کمترین کارایی مصرف آب گندم (به ترتیب 1/2 و 0/51 کیلوگرم بر مترمکعب) به ترتیب متعلق به تیمارهای دیم × شوری 1/6 دسی زیمنس بر متر و 125 درصد نیاز آبی گندم × شوری 6 دسی زیمنس بر متر بود. با این حال ویژگی های پروتئین، فسفر و پتاسیم دانه گندم تنها تحت تاثیر سال قرار گرفته و اثر تنش های خشکی و شوری بر این ویژگی ها تاثیری نداشت. با توجه به نتایج آزمایش در تیمار شوری، سطوح بدون تنش دارای بهترین عملکرد بودند. از نظر کارایی مصرف آب نیز تیمارهای دیم و سطح 75 درصد، دارای بالاترین مقادیر بوده، بنابراین با توجه به خشکسالی های اخیر، این سطوح آبیاری توصیه می گردد و همچنین گندم رقم سیروان برای دیمکاری در منطقه بیرجند مناسب می باشد.

تنش خشکی، تنش شوری، عملکرد دانه، کارایی مصرف آب،گندم رقم سیروان.