ارزیابی تعدادی از روش های تجربی برآورد زمان تمرکز حوضه

زمان تمرکز یک حوضه ی آبخیز عبارت است از حداکثر زمانی که طول می کشد تا آب از دورترین نقطه ی حوضه مسیر هیدرولیکی خود را طی کرده و به نقطهی خروجی برسد. روش های تجربی متعددی جهت تخمین زمان تمرکز با استفاده از مشخصات حوضه های آبریز نظیر، شیب، ابعاد حوضه یا طول آبراهه اصلی، ضریب زبری آبراهه و میزان نفوذ پذیری سطح حوضه ارائه شده است. این روش ها به دلیل تقریب در پارامترها و ثابت نبودن این پارامترها در دبی های سیلابی مختلف و یا تغییر این پارامترها با زمان، دارای تفاوت در تخمین زمان تمرکز واقعی حوضه می باشد. هدف از این مطالعه بررسی 18 روش های تجربی موجود برای برآورد زمان تمرکز حوضه شهید به عنوان حوضه منطقه کوهستانی و انتخاب بهترین روش می باشد. بدین منظور بعد از جمع آوری اطلاعات جهت محاسبه خصوصیات فیزیوگرافی حوضه ها از نقشه های رقومی 25000 : 1 سازمان نقشه برداری کشور و فن آوری GIS استفاده شد و با استفاده از این اطلاعات زمان تمرکز حوضه برآورد گردید. به منظور مقایسه از روش کرپیچ به عنوان روش مبنا برای محاسبه زمان تمرکز حوضه های کوچک تا متوسط استفاده گردید و با آماره های درصد خطای نسبی ( RE ) و ریشه ی میانگین مربعات خطا ( RMSE ) این روش ها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد اختلاف بین روش ها بسیار زیاد بوده و حتی میزان درصد خطای نسبی در برخی روش ها مانند روش تجربی چاو حتی به حدود 167 درصد میرسد. در برخی روش ها مانند روش فدرال نیز زمان تمرکز را بسیار کمتر از میزان مبنا برآورد کرده است. در بین روش های موجود روش جانسون-کراس و روش کربای-هات وی درصد خطای کمتری داشتند و به عنوان بهترین روش برای این حوضه پیشنهاد می گردند.

Keywords:

حوضه شهید , شیب , آبراهه اصلی , سیل , کرپیچ.