زینب میرزایی - دانشجوی دکتری، گروه مهندسی آب،دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.
روح الله فتاحی - دانشیار گروه مهندسی آب،دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.
آذرخش عزیزی - مربی پژوهش، بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران.

این تحقیق به منظور مقایسه عملکرد لترال های زهکشی زیرزمینی اجرا شده در امتداد و عمود بر جهت آبیاری، در محل اجرای پروژه زهکشی در شهرستان میان اب استان خوزستان به اجرا درآمد. پس از انتخاب اراضی مورد نظرف نقشه های تحقیقاتی-اجرایی تهیه شد و سپس چهار قطعه مناسب، هرکدام دارای چهار خط لترال زهکشی و با شرایط مورد نیاز تحقیق ( دو قطعه با جهت جریان ابیاری موازی لترال ها و دو قطعه با جهت عمود بر آنها) انتخاب گردید. جهت بررسی کمی و کیفی وضعیت زهاب خروجی از لترال ها، اندازه گیری دبی زهاب از محل تخلیه زهاب به زهکش روباز به صورت حجمی و در طول فصل زراعیف با تناوب 24 ساعته (روزانه) یه انجام رسید و نمونه های زهاب جهت آنالیز کیفی نیز از همین محل تهیه شد. با بررسی نتایج، آنالیز داده ها، ضریب عکس العمل در زهکش های زیرزمینی تحت هر دو تیمار آبیاری محاسبه گردید. این مقدار در لاترال های عمود بر جهت ابیاری با مقادیر 1/07 و 1/1، بیش تر از لاترال های موازی با جهت آبیاری با مقادیر 0/49 و 0/41 به دست امد. شوری متوسط اب آبیاری در طی فصل 1/75 دسی زیمنس بر متر بود و شوری زه آب خروجی از لترال ها به طور متوسط در دو تکرار لترال های موازی با جهت ابیاری برابر با 6/8 دسی زیمنس بر متر و در لترال های عمود بر جهت ابیاری برابر با 19/4 دسی زیمنس بر متر بود. نتایج نشان داد لاترال هایی که ضریب عکس العمل بالاتری داشتند ، با وجودی که مقدار بیشتری از جریان را در بازه زمانی کوتاه تری از پروفیل خاک خارج نمودند، املاح بیتشری را نیز به زهاب خروجی منتقل کردند. بنابراین اثرات سو زیست محیطی لاترال های نصب شده در جهت عمود بر ابیاری بیش تر می باشد. این جریان خروجی بیش تر در لاترال های عمود بر جهت ابیاری میتواند به علت جریان ترجیحی در این قسمت از پروفیل خاک باشد. در نهایت این فرضیه که شوری آب خروجی از لاترال ها و ضریب زهکشی و ضریب عکس العمل به جهت بیاری وابسته است مورد آزمون قرار گرفت. با توجه به داده های بدست آمده از آزمون، ضریب عکس العمل به راستای ابیاری و راستای زهکشی وابسته نیست، و در مورد شوری و ضریب زهکشیف این پارامترها به راستای ابیاری و راستای زهکشی وابسته هستند.

زهکش زیرزمینی ، جهت آبیاری، ضریب عکس العمل، شوری زهاب.