نسیبه حسینی - دانشگاه خوارزمی
وحید ریاحی - دانشیار دانشگاه خوارزمی

روابط و تعاملات گوناگون و پیوسته ای میان شهر و روستا وجود دارد. از این رو نمی توان مناطق روستایی و شهری را در مطالعات و برنامه ریزی ها به صورت جداگانه و منفک مورد بررسی قرار داد. بر این اساس، هدف اصلی تحقیق شناسایی جریانات فضایی درونی و بیرونی سکونتگاه های روستایی و شناسایی نقش و اثرگذاری جریانات فضایی بر شکل گیری و تحول سازمان فضایی است. در این تحقیق جریان های فضایی که عاملی تعیین کننده در شکل پذیری سازمان فضایی ناحیه مورد مطالعه هستند با رویکرد شبکه ای تحلیل شده است. پژوهش حاضر بر اساس ماهیت، اکتشافی و بر مبنای روش، توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل 122 نفر از کارشناسان و مدیران شهری و روستایی سکونتگاه های دهستان زبرخان است که از میان آن ها به صورت تصادفی تعداد 74 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. داده ها و اطلاعات اولیه مورد نیاز با استفاده از روش میدانی، فن پرسشگری و با ابزار پرسشنامه جمع آوری شده است. داده های ثانویه نیز با مراجعه به سازمان ها و نهادهای متولی به دست آمده است. سپس داده ها و اطلاعات در چارچوب پارادایم شبکه ای و با فن تحلیل شبکه و از طریق نرم افزارNodeXL تجزیه و تحلیل شده است. نتایج نشان داد که عدم توزیع مناسب خدمات و امکانات و نبود تعادل فضایی سبب ساز افزایش جا به جایی و حرکت بین سکونتگاه های انسانی در سطح دهستان شده است. از این رو سه سکونتگاه قدمگاه، باغشن و درود با رتبه های اول تا سوم به مکان های اصلی تردد درون ناحیه ای تبدیل شده اند. همچنین نتایج حاصل از تحلیل جریان ها بیانگر آن است که الگوی جریان ها به صورت روابط یکسویه است و پیوندهای مکمل، دوسویه و هم افزا شکل نگرفته است. این الگو مطابق با نظریه قطب رشد است و هنوز با الگوی شبکه منطقه ای فاصله زیادی دارد.

پیوندهای شهری- روستایی, جریان های فضایی, سازمان فضایی, شهرستان نیشابور