زهرا جمشیدی اردکانی - گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان
احمد گلچین - گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
عبدالحسین پری زنگنه - گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان
عباسعلی زمانی - گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان

کرم های خاکی بخشی از زنجیره ی غذایی و چرخه ی تجزیه در خاک هستند که ویژگی های رشد آن ها به طور نامطلوبی تحت تاثیر آلودگی های خاک قرار می گیرد. با توجه به حساسیت کرم های خاکی به آلودگی، از آن ها می توان به عنوان شاخص زیستی خاک های آلوده استفاده نمود. به منظور بررسی تاثیر مدت زمان تماس و سطوح مختلف ماده ی آلی خاک بر صفات رشد کرم های خاکی در خاک های آلوده به سطوح مختلف آرسنیک، یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. سطوح مختلف آلودگی خاک به آرسنیک عبارت بودند از صفر، 5، 10، 20، 40، 80، 160 و 320 میلی گرم آرسنیک در کیلوگرم خاک و سطوح ماده ی آلی که به صورت کود دامی به نمونه های خاک آلوده اضافه گردید معادل صفر، 5 و 10 درصد وزنی بودند. کرم ها در چهار بازه ی زمانی مختلف شامل 15، 30، 45 و 60 روز در معرض آلودگی خاک قرار گرفتند و زنده مانی، وزن و تولید کوکون توسط آن ها مورد بررسی قرار گرفت. در پایان آزمایش نیز میزان تجمع آرسنیک در بدن کرم ها اندازه گیری شد. نتایج تجزیه ی واریانس داده ها نشان داد که با افزایش سطح آلودگی خاک به آرسنیک، زنده مانی، وزن و توانایی تولید کوکون کرم ها به طور معنی داری کاهش یافت ولی میزان تجمع آرسنیک در بدن آن ها افزایش یافت. اثر گذشت زمان و سطوح مختلف ماده ی آلی نیز بر این صفات معنی دار بود و به ترتیب آن ها را کاهش و افزایش دادند.

آلودگی خاک, آرسنیک, کرم خاکی, فلزات سنگین, Eisenia fetida