خدیجه شجاعیان - گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، ایران

معیار عقلایی بودن یکی از جهات نظارت قضایی در نظام کامن لا است. خاستگاه آن انگلستان بوده و به کشورهای دیگر این نظام  با تغییراتی وارد شده و اعمال می­شود.  این معیار در نظام حقوقی آمریکا، به عنوان یکی از جهات نقض قواعد غیررسمی سازمان­های اداری، تحت عنوان معیار عمل خودسرانه و نامعقول   به کار می­­رود. در ماده 706  قانون آیین اداری مصوب 1946 به آن پرداخته شده است. مقاله با توجه به رویه قضایی، به توصیف و تحلیل تحولات روی داده در اعمال معیار مذکور در دادگاه­های کشور آمریکا می­پردازد. بررسی رویه قضایی نشان می­دهد که در طول زمان تفسیر دادگاه­ها از این معیار تغییر کرده و از برداشتی مضیق در برابر تصمیمات سازمان های اداری به سمت معیاری سختگیرانه عزیمت نموده­اند و شدت آن را در مقایسه با معیار انگلیسی بالاتر برده­اند. بر اساس معیار سختگیرانه، دادگاه­ها برای تضمین عقلایی بودن تصمیمات اداری، باید به دقت بر فرآیند تصمیم­گیری سازمان­های اداری نظارت نمایند. بر این اساس، سازمان­های اداری باید همه ابعاد مهم موضوع و راه­حل­های جایگزین را مورد بررسی قرار دهند و با استناد به مدارک، توضیحات مفصلی برای تصمیمات جدید خود و تغییر رویه قبلی خود ارائه دهند.

عقلایی بودن, قاعده سازی, نظارت سختگیرانه, اعمال خودسرانه, معیار عمل خودسارنه ونامعقول