محمدناصر هاشمی - کارشناس ارشد کشاورزی
مرتضی ذوالفقاری - کارشناس ارشد هواشناسی

یکی از پدیدههای مناطق خشک و نیمه خشک (مناطق کم باران با پراکنش زیاد) پدیده گرد و غبار و توفان شن می باشد . کانون های اصلی شکل گیری این پدیده خاورمیانه ، شمال افریقا و کویر مرکزی ایران میباشند. عوامل و عناصر متعددی در به وجود آمدن پدیده گرد و غبار نقش دارند که مهمترین آنها شامل ویژگیهای منطقه از جمله بیابانی بودن، بافت و ترکیب خاک، توپوگرافی منطقه جهت کانالیزه کردن جریانات هوا، الگوهای سینوپتیکی وزش بادهای شدید و ناگهانی، خشک شدن بستر های آبی و رودخانهها، عوامل انسا نی سیکل طبیعی اقلیم وفرسایش شدید بادی میباشند. خشکسالی بیسابقه سال زراعی 87-86 و خشکسالی با شدت کمتر از آن در سال زراعی 88-87 در منطقه و کل کشور و خاور میانه از جمله عوامل بسیار مهم در بروز پدیده گرد و غبار در سالهای اخیر می باشد . البته گرم شدن هوا و برداشت زیاد آب یا ایجاد سد در بالا دست مسیلها و رودخانههای منطقه و به تبع آن خشک شدن بس تر باتلاق ها و افزایش بار بستررودها و تالابها از جمله عواملی هستند که نقش بسیار مهمی بر شکل گیری پدیده گرد و غبار دارند. توفان گرد و غبار یا شن در اثر نیروی وزش باد بیش از آستانه حمل ذرات ریزتوسط سامانههای جوی و بادهای محلی بوجود میآید.این توفانها هنگامی که به مناطق شهری و سکونتگاههای افراد میرسند اثرات منفی زیادی بویژه روی سلامت انسان و گیاهان می گذارند . چون عمدت اٌ اثرات خشکسالی در سالهای بعد از وقوع آشکار و نمایان میشود لذا انتظار میرود این اثرات در سالهای بعد از وقوع شدت پیدا کند . در این تحقیق با استفاده از دادههای دما، بارش، سمت و سرعت وزش باد، ساعت آفتابی و تعداد روزهای همرا ه با غبار ایستگاه های هواشناس ی استان مرکزی، تداوم خشکسالیهای بوجود آمده در استان و بکارگیری نرم افزارهای آماری پدیده گرد و غبار استان مرکزی در چهار سال اخیر از سال 1386 تا تیر ماه 1389ورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد تعداد روزهای همراه با غبار کلیه ایستگاه های هواشناسی استان مرکزی از سال 1386 تا پایان تیر 89 روند صعودی داشته است.

استان مرکزی ، خشکسالی، گرد و غبار