محمد حسین کلاهی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
رضا رهنما - فارغ التحصیل دکتری حکمت اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

آموزه بداء یکی از اعتقاداتی است که در روایات شیعی تاکید فروانی بر آن شده است. یکی از مسائلی که باید ذیل این اصل مورد بررسی قرار گیرد بداءپذیری امر محتوم است، که در این پژوهش رویکردهای فلسفی و کلامی معاصر در این باب مورد مطالعه قرار گرفته است. برای این منظور، در میان فیلسوفان معاصر، علامه طباطبایی، و در میان متکلمان، آیت الله خویی و میرزا مهدی اصفهانی انتخاب شده اند. نوشتار حاضر بر آن است تا نشان دهد: اولا، در میان عالمان مذکور تنها میرزای اصفهانی، ضمن پذیرش امکان بداء در امور محتوم، وقوع آن را می پذیرد. ثانیا، اگرچه علامه طباطبایی با قاطبه فیلسوفان در باب اراده ذاتی خداوند اختلاف نظر دارد، او نیز امر محتوم را تغییرناپذیر می داند، چرا که بنا به تصریح خودش اختلاف وی با حکیمان پیشین لفظی است. ثالثا، اگرچه آیت الله خویی و میرزای اصفهانی در مباحث علم و اراده الهی اشتراکاتی دارند، مسئله تکذیب رسل توسط خداوند باعث شده تا دیدگاه های متفاوتی اتخاذ کنند.

بداء, بداءپذیری, فاعلیت خداوند, محتوم, امور حتمی