یونس یوسف وند - دانشجوی دکترا گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
جواد نیستانی - دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

مسیرهای تاریخی ولایت طرهان/طرحان در جنوب ­غرب استان لرستان، از راه­های برون منطقه­ایپرتردد و مهم بود. از مهم ترین این مسیرها، محور ارتباطی کرمانشاه به خوزستان در دوره ساسانی و سده­های آغازین اسلامی است که آثار معماری ارزشمندی در آن ساخته شده است.اهداف پژوهش حاضر، مطالعه قابلیت­های ارتباطی منطقه طرهان و بررسی تاثیر جغرافیا، اقلیم و آب و هوای منطقه در چگونگی انتخاب مسیرها و تحلیل سازمان فضایی بناهای مرتبط با آن است. رویکرد تحقیق تاریخی-تحلیلی است و گردآوری یافته­ها با مطالعه میدانی و جست وجو در منابع کتابخانه­ای انجام شده است.نتایج تحقیق نشان می دهد که وضعیت جغرافیایی و اقلیمی منطقه سبب شکل­گیریدو مسیر بهاره و پاییزه در منطقه شده بود. این راه ارتباطی علاوه بر برقراری ارتباط خوزستان با مناطق شمال و شمال غرب ایران از طریق طرهان، نقش زیادی در برقراری امنیت ناحیه و پایداری استقرار­های آن نیز داشته است. از دیگر نتایج این پژوهش، شناسایی بخش زیادی از جاده­های سنگ­فرش­­ در مناطق کوهستانی، تعدادی قلعه –که به­ منظور حفاظت از راه ها و کاروان­ها ساخته شده بودند-، ایستگاه­های بین­راهی با کارکرد خدماتی-رفاهی، ­آب­انبار، کاروان سرا/ منزلگاه و همچنین کتیبه­هایی از دوره اسلامی است که برای اولین بار در این پژوهش شناسایی و معرفی شده اند.

طرهان, راه های ارتباطی, شواهد باستان شناختی, مسیرهای بهاره