پریسا صبری - دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات روسیه – دانشکده مطالعات جهان- دانشگاه تهران

کشورهای آفریقایی به دلیل ویژگی های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی و ظرفیت های فراوان در حوزه کشاورزی، اقتصادی و اجتماعی مورد توجه کشورهای توسعه یافته غرب و همچنین اولویتی در برنامه های اقتصاد های نوظهور مانند چین، هند، برزیل و به ویژه روسیه قرار گرفته اند. آغاز روابط جدی روسیه و آفریقا طبق گفته تاریخ دانان به قرون وسطی باز می گردد. اما روابط آنها تا استقلال کشورهای آفریقایی محدود بوده و اتحاد جماهیر شوروی پس از استقلال این کشورها با اهداف ایدئولوژیکی به برقراری روابط با آنان پرداخته است. روسیه پس از روی کار آمدن پوتین در اوایل دهه 2000 میلادی به دنبال احیای نفوذ خود در آفریقا و برقراری روابط دوجانبه بیشتری در همه سطوح بوده است. برای ایران نیز از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی کشورهای آفریقایی جایگاه خاصی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پیدا کرده اند وایران همواره به دنبال گسترش روابط دوجانبه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی با این قاره بوده است. در همین چارچوب این سوال مطرح می شود که جایگاه روسیه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قاره آفریقا چیست آیا روسیه در این امر موجب بهبود و گسترش روابط ایران با آفریقا شده است ویا به ایران به عنوان یک رقیب در این عرصه توجه نموده و از گسترش حوزه نفوذ ایران جلوگیری کرده است جهت پاسخ به این پرسش از روش تحلیلی-توصیفی استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد روسیه در رویکرد نفوذ خود در کشور های آفریقایی به دنبال شریکی همچون ایران نبوده و هدف آن، رقابت با نفوذ رو به گسترش چین در آن قاره و کاهش سهم کشورهای غربی از منافع اقتصادی موجود در قاره آفریقا است.

آفریقا، روسیه، جمهوری اسلامی ایران، ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک