روح اله زارعی - دانشچوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه ادبیات فارسی، دانشکده حقوق و علوم انسانی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.
مرتضی جعفری - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز ، شیراز ، ایران

پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی دو داستان کوتاه از دو نویسنده پیشگام ایرانی و آمریکایی از دیدگاه کهن­ الگویی یونگ می­­پردازد. بررسی دو داستان مردی در قفس از صادق چوبک که شباهت­های زیادی با چاه و آونگ از ادگار آلن پو دارد، نشان می ­دهد چگونه می­ توان بدون ازدست ­دادن هویت مستقل، از آثار دیگران تاثیر گرفت و دست به آفرینش هنری جدیدی زد بی ­آنکه اثر رنگ و بوی تقلید محض به خود بگیرد. رویکرد کهن­ الگویی به کار رفته در این پژوهش نشان می ­دهد که یکی از دلایل رویکرد کم و بیش یکسان این دو اثر به مسائل مشابه بشری، مراجعه به ناخودآگاه جمعی است که فارغ از زمان و مکان عمل می­کند. در هر دو داستان شخصیت­های اصلی تحت تاثیرات مخرب کهن­ الگوی مادر قرار گرفته و توانایی برقراری رابطه ­ای سازنده با ناخودآگاه خویش ندارند و گرفتار در زندان و اتاقی زهدان­ گونه، رویکردی واپسگرایانه در پیش می ­گیرند. این پژوهش نتیجه می­ گیرد که بسیاری از نویسندگان مرد در زمان ­ها و مکان­ های مختلف، از جمله چوبک و پو، دیدگاه ­های مشابه مردسالارانه را در برخورد با مسائل ادبی برگزیده ­اند که بارزترین آنها، انکار نقش مثبت ناخودآگاه و شخصیت­ های زن یا نماد­های آن ­است. در نهایت راهکارهایی از جمله تعامل سازنده به شیوه ­ای که یونگ ترسیم می­ کند، برای اصلاح این دیدگاه­ ها پیشنهاد می ­شود.

صادق چوبک, ادگار آلن پو, کارل یونگ, نقد کهن الگویی