بررسی استعاره مفهومی جهان هستی، درخت است در متون عرفانی

در جستار حاضر، استعاره مفهومی جهان هستی، درخت است در سه متن عرفانی انسان کامل عزیزالدین نسفی، مرصادالعباد نجم الدین رازی و معارف بهاءولد بررسی می­شود. پرسش های پژوهش عبارت­اند از: 1. نویسندگان این آثار کدام یک از دریافت ها و تجربه های عرفانی انتزاعی خود را درباره عالم هستی با بهره گیری از قلمرو مبدا درخت تبیین کرده اند 2. از انطباق میان حوزه مبدا و مقصد در استعاره مفهومی مورد بحث، چه جفت های متناظری شکل گرفته است نگارندگان برای پاسخگویی به این پرسش ها، ابتدا به شیوه استقرایی متن های مورد مطالعه را واکاوی و شواهد کاربرد استعاره مفهومی جهان هستی به مثابه درخت را استخراج کردند. سپس به شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی داده های پژوهش پرداختند. دستاورد تحقیق بیانگر آن است که نویسندگان یادشده از این استعاره مفهومی به منظور بیان مفاهیمی چون مبدا آفرینش، توحید ذاتی، انسان کامل، بلوغ و حریت، مبدا ارواح، مبدا عالم، وحدت وجود، مرگ و معاد استفاده کرده اند. بعضی از جفت های متناظری که در این آثار، از نگاشت درخت و اجزا و عناصر مربوط به آن بر پدیده های انتزاعی عالم هستی حاصل می شود عبارت­اند از: درخت/ جهان، آفرینش و هستی، زمین و آسمان (مجازا دنیا)، جسم انسان ، میوه/ انسان، حضرت محمد (ص)، روح انسان ، تخم/ عقل اول، روح محمدی، گوهر ذات الهی ، رسیدن و پختن میوه/ رسیدن آدمی به کمال و جداشدن میوه از درخت/ مفارقت روح از جسم .

Keywords:

متون عرفانی , استعاره مفهومی , جهان هستی , درخت