حجت اله اسماعیل نیا گنجی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم شهر
رضا فرصتی جویباری - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم شهر
حسینعلی پاشاپاسندی - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم شهر

نویسنده در این مقاله سعی دارد با روش توصیفی تحلیلی واژه کمال دیوان و امشاسپندان را در زبان اوستایی ریشه یابی کند و با ژرف­کاوی در ساختار واژگانی از یک سو و کنکاش در مفاهیم تطبیقی آن از سوی دیگر تلاش می شود تا صورتی دیگرگونه از طرح مساله به دست داده شود. از این منظر، جوهره ثنویت مزداپرستی، در تمام جزئیات و شئونات این آیین جاری­ست و عملکرد به اصطلاح درخت­گون دارد، هر چه از ریشه به سمت جزئیات پیش می­رویم، تکثر در کمیت مشهودتر می­گردد و این در حالی است که ویژگی­های بنیادین ریشه در فرعی­ترین سرشاخه­ها، قابل پی­گیری است. بی­تردید آنچه ریشه­های این ثنویت را تشکیل می­دهد، نخستین تقابل اهوره با اهریمن است و این همانا آفرینش امشاسپندان به دست اهوره و آفرینش کمال دیوان به تلافی، از سوی اهریمن است. واکاوی دقیق هر یک از اعضای این دو گروه خود روشنگر جزئیات تشکیل­دهنده این ثنویت و آشکارکننده زوایای مستور تقابل­ها با یکدیگر است. برای دست یافتن به این مقصود، موثرترین روش، بررسی ژرف­کاوانه اعضای هر یک از دو گروه و قیاس آن­ها با یکدیگر است. این شیوه، خود راه­گشایی است برای رسیدن به تقابل هایی دیگر که در سرشاخه­های فرعی این نظام درخت­گون صورت می پذیرد و در قالب موجودات اهریمنی و اهورایی تجلی ­می­یابد.

کمال دیوان, امشاسپندان, پیشاآریایی, گسست گفتمانی, ثنویت مزداپرستی