سید عباس موسویان - پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران
محمدرضا مهربان پور - استادیار دانشگاه تهران، تهران، ایران
محمدرسول حشمتی - استادیار موسسه آموزش عالی اقبال لاهوری، مشهد، ایران

پس از پیروزی انقلاب، همواره عدالت یکی­از اساسی­ترین محورهای ثابت سیاست­های ابلاغی مقام معظم رهبری بوده، اما عملکرد سیستم بانکی درخصوص عدالت، از سوی صاحب نظران اقتصادی با انتقادهای فراوان روبرو بوده است. انتقاد علمی می­بایست با تکیه بر ارزیابی عملکرد و با بهره­گیری از شواهد تجربی صورت گیرد. از این­رو، ارزیابی میزان تحقق عدالت مستلزم به کارگیری شاخص­های مناسب برای سنجش آن است. با توجه به انتقادات وارده بر سیستم بانکی درخصوص ضعف در تامین عدالت، در مقاله حاضر به بررسی این موضوع می­پردازیم که وضعیت عدالت در سیستم بانکداری کشور روبه بهبود بوده است یا خیر . بدین منظور، تعدادی از شاخص­های عدالت در حوزه بانکداری اسلامی استخراج و سپس به کمک آنها و با استفاده از داده­های بانک مرکزی، میزان تطابق نظام بانکداری کشور با معیارهای عدالت موردارزیابی قرارگرفت. تکنیک آماری ناپارامتریک با نام آزمون روندیابی مان-کندال جهت شناسایی روند هر یک از شاخص­ها به کار گرفته­شد. ارزیابی مولفه­های عدالت اقتصادی یعنی توازن اجتماعی، رعایت انگیزه سپرده­گذار، فقرزدایی و التزام به مفاد قرارداد از طریق چهار فرضیه آزمون شد. نتایج بیانگر این بود که به­جز فرضیه مربوط به مولفه رعایت انگیزه سپرده­گذار، مابقی فرضیات تحقیق تایید نشدند. به­عبارت دیگر وضعیت عدالت سیستم بانکداری کشور از منظر شاخص­های توازن اجتماعی، فقرزدایی و استیفای حقوق طرفین روبه بهبود نیست. درخصوص این سه مولفه باید گفت، علاوه­بر اینکه شاهد تقویت آنها نبوده­ایم، بلکه باتوجه به آماره آزمون مان-کندال، روند آنها روبه پسرفت نیز بوده است.

اقتصاد اسلامی، عدالت، شاخص، نقد، بانکداری اسلامی. طبقه بندی JEL: D63, G21