محمدحسن احمدی - گروه علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران

لزوم اتخاذ رویکردی تاریخی ، یکی از اصول مهم در تحلیل اصطلاحات تاریخی در حوزه متون قرآنی و حدیثی است. آسیب عدم توجه به تمایز کاربرد اصطلاحی و غیراصطلاحی یک واژه، یکی از مهمترین آسیبها در مباحث پیشینه شناسی برای این نوع موضوعات است. معمولا ذهن پژوهشگر برای پررنگ نشاندادن پیشینه، سعی دارد تا بدون توجه به این تمایز و با جمعآوری هرگونه کاربردی از لفظ، به قطور کردن پیشینه معنای اصطلاحی مورد نظر کمک برساند. ازاینرو باید به عدم التزام اصطلاح به معنای لغوی به مثابه یک اصل نگریست. در این مقاله ابتدا مغالطه استصحاب تاریخی، به عنوان مادر مغالطات رایج در حوزه تحلیل متون دینی مورد بررسی قرار می گیرد و اصطلاحات: حدیث، تفسیر، اعجاز، قرآن و جامع حدیثی از این جهت واکاوی می-شوند. در قسمت دوم مقاله نیز مسئله تغییر انگاره به عنوان، مهمترین عامل برای اثبات مغالطه بودن استصحاب تاریخی اصطلاحات، تبیین می شود و در ضمن آن راهکارهای شناخت انگاره حاکم بر زمان کاربرد اصطلاح، در قالب پنج مورد : بررسی کارکرد، دریافت بی معنایی، ایجاد تغییر در لحن کلام، تغییر طبقه بندی و معادل سازی واژگان، مورد بررسی قرار می گیرند.

اصطلاح تاریخی, معنای لغوی, استصحاب تاریخی, تغییر انگاره