روح الله نجفی - استادیار گروه قرآن و حدیث، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

حمزه بن حبیب زیات قاری سرشناس کوفه در سده 2ق است. قرائت وی از قرآن همواره در معرض توجه عالمان قرائت بوده است. قرائت حمزه با همه اهمیت و اعتبارش دارای برخی اشکالات نحوی است که گاه علیه وی اعتراضاتی را برانگیخته. قرائت جر الارحام در آیه نخست سوره نساء، قرائت غایب لایحسبن در آیه 5سوره 9 انفال، قرائت مجهول یخافا در آیه 229 سوره بقره، قرائت تثنیه یبلغان در آیه 23 سوره اسراء و قرائت بدون تنوین ثلاثمائه در آیه 25 سوره کهف، نمونه هایی از غرائب نحوی قرائت حمزه را به نمایش می نهند. مطالعه حاضر در پی جویی از راز رخداد این ماجرا به این نکته التفات یافته که التزام حمزه به مصحف عثمانی و تمایل همزمانش به مصحف ابن مسعود او را به چنین خوانش های چالش برانگیزی سوق داده است. در این سنخ نمونه ها، هر چند از یک سو، مصحف ابن مسعود قرینه ای در تایید قرائت حمزه فراهم می آورد، از دیگر سو، تعلق خاطر به مصحف ابن مسعود است که حمزه را به چالش نحوی می کشاند.

اختلاف قرائات, حمزه کوفی, تاریخ قرائات, مصحف عثمانی, مصحف ابن مسعود, رسم عثمانی