جمال رزی - دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
محمدرضا امام جمعه - دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
غلامعلی احمدی - دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

هدف این پژوهش، شناسایی ابعاد و مولفه های معلم اثربخش در مطالعات قبلی، ارائه مدلی جامع بر اساس آن و همچنین بررسی وجوه اشتراکی و افتراقی مدل به دست آمده با اسناد بالادستی نظام آموزش وپرورش ایران است. روش پژوهش کیفی و از نوع تحلیل اسنادی است که با استفاده از روش استنتاج مبتنی بر تحلیل مفاهیم و مفهوم پردازی مجدد شکل گرفته است. جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه متون نظری و پژوهشی داخلی و خارجی در دسترس، مراجع مرتبط و اسناد بالادستی نظام آموزش وپرورش کشور جمهوری اسلامی ایران است و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند 40 سند که به صورت خاص به حوزه معلم اثربخش، بررسی ابعاد، ویژگی ها و مولفه های معلم اثربخش پرداخته بودند، انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری داده ها چک لیست بوده که روایی صوری، محتوایی آن مورد تائید 3 نفر از متخصصان دانشگاهی قرار گرفت و با روش آزمون مجدد، پایایی آن 91/ به دست آمد. عمده ترین یافته ها مبین شناسایی 6 بعد صلاحیت های حرفه ای (با 3 مولفه)، ویژگی های شخصیتی (با 9 مولفه)، مدیریت کلاس درس (با 5 مولفه)، مهارت های تدریس (با 10 مولفه)، نظارت و پایش (با 5 مولفه) و ارزشیابی (با 5 مولفه) است و بر این اساس، مدل معلم اثربخش طراحی گردید. در مقایسه مدل به دست آمده با اسناد بالادستی، 2 مولفه در بعد ویژگی های شخصیتی،2 مولفه در بعد مدیریت کلاس درس، 2 مولفه در بعد مهارت های تدریس، 3 مولفه در بعد ارزشیابی، 1 مولفه در بعد صلاحیت ها، 4 مولفه در بعد نظارت و پایش مشترک بوده، همچنین 5 مولفه مربوط به صلاحیت ها، ابعاد درس پژوهی با 2 مولفه و ساحت های تربیتی با 2 مولفه از جمله وجوه افتراقی بوده است.

معلم اثربخش, ابعاد و مولفه های معلم اثربخش, مدل معلم اثربخش, اسناد بالادستی