موسی پیری - دانشیار برنامه ریزی درسی گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.
جواد مصرآبادی - استاد روان شناسی تربیتی گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز،ایران
حمزه عزیزی - کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، دبیر آموزش وپرورش

هدف این پژوهش تعیین اثربخشی نقشه مفهومی بر یادداری و درک مفاهیم برنامه درسی علوم تجربی و مطالعات اجتماعی بود. روش پژوهش شبه آزمایشی بود که در اجرای آن از طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. شرکت کنندگان پژوهش شامل 120 نفر (60 نفر گروه آزمایشی و 60 نفر گروه کنترل) از دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهر اشنویه در سال تحصیلی 94 -1393 بودند که به روش تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و به شیوه گمارش تصادفی در هر یک از گروه های آزمایش و کنترل قرار گرفتند. آزمون درک مفاهیم و یادداری علوم تجربی و مطالعات اجتماعی توسط آزمودنی ها تکمیل شد. برای تهیه آزمون معتبر از روایی صوری و محتوایی و برآورد پایایی از روش دو نیمه کردن استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده های پژوهش از طریق نرم افزار spss و با بهره گیری از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون تحلیل کوواریانس) انجام گرفت. آزمودنی های گروه آزمایش به مدت 10 جلسه آموزش به روش نقشه مفهومی را دریافت کردند. گروه کنترل نیز هم زمان به برنامه های عادی کلاسی خود ادامه می دادند. یافته های حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد نمره های گروه آزمایش در پس آزمون درک مفاهیم و یادداری علوم تجربی و مطالعات اجتماعی بالاتر از گروه کنترل است؛ بنابراین، آموزش به روش نقشه مفهومی به افزایش درک مفاهیم و یادداری دانش آموزان منجر می شود. پژوهش حاضر برای معلمان دوره ابتدایی به ویژه پایه ششم ابتدایی کاربردهایی دارد که می توانند از این راهبردها برای پیشرفت درس های علوم تجربی و مطالعات اجتماعی استفاده کنند.

نقشه مفهومی, یادداری, درک مفاهیم