صادق پناهی توانا - دانشگاه بوعلی سینا
یحیی معروفی - دانشگاه بوعلی سینا

هدف کلی این پژوهش، تحلیل محتوای کتاب های درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه به منظور تعیین جایگاه مولفه های هویت فرهنگی در محتوای این کتاب هاست. روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش را 9 جلد کتاب درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه تالیف دفتر برنامه ریزی و تالیف کتب درسی وزارت آموزش و پرورش تشکیل می دهد. در پژوهش حاضر نمونه گیری صورت نگرفته و حجم نمونه پژوهش برابر با جامعه است. در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات از فهرست وارسی (Check List) سنجش مولفه های هویت فرهنگی استفاده شده است که برای تعیین روایی محتوایی در اختیار چند نفر از متخصصان قرار گرفت و با انجام اصلاحاتی مورد تایید قرار گرفت. برای تعیین پایایی ابزار و ثبات بین دیدگاه ارزیابان نسبت به مقوله ها از ضریب توافق داوران بر اساس روش کودر ریچاردسون استفاده شد. ضریب پایایی درونی یا ضریب توافق 97/0rtt=  تعیین گردید، که گویای هماهنگی در خصوص نظام مقوله بندی بین داوران است. برای تجزیه و تحلیل سوالات از شاخص های آمار توصیفی مانند فراوانی، درصد، میانگین و نمودار استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که میزان تاکید بر تمامی مولفه های هویت فرهنگی (Cultural Identity) در کتاب های ادبیات فارسی دوره متوسطه یکسان نبوده و براساس نتایح تحلیل محتوا بیشترین میزان تاکید به ترتیب بر مولفه های مفاخرادبی (Literary elites ) و آثار ماندگار و اسامی ایران (Masterpieces and Iranian names ) و کمترین میزان تاکید به ترتیب بر مولفه های خرده فرهنگ ها (Sub-culture) و افتخارات ملی و مذهبی (National and Religious Glories) شده است و مولفه های تاریخی (Historical components) و اسطوره ها (Myths) در جایگاه متوسط قرار دارند به گونه ای که مولفه های مفاخر ادبی به تنهایی حدود 47 درصد ومولفه های خرده فرهنگ ها کمتر از 1 درصد از این تاکید را به خود اختصاص داده اند.

تحلیل محتوا, کتاب های ادبیات فارسی, هویت, هویت فرهنگی