مهران نظرپرورنوشادی - استادیار گروه مهندسی بهداشت حرفه ای، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تبریز
مهرداد یادگاری - استادیار گروه مهندسی بهداشت حرفه ای، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تبریز
یوسف محمدیان - استادیار گروه مهندسی بهداشت حرفه ای، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تبریز

زمینه و هدف: کارخانه تایرسازی یکی از محیط های شغلی خطرناک برای سلامتی کارگران به دلیل مواجهه با آلودگی هایمختلف شیمیایی از جمله حلال ها، بخارات تایر، گرد و غبارهای پروسه تولید تایر، آمین های آروماتیک و هیدروکربن هایآروماتیک چند حلقه ای می باشد. از آنجایی که ترکیبات BTEX (بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و گزیلن) و استایرن یکی از مهمترین آلاینده های شیمیایی در واحد های مختلف صنایع تولید تایر هستند، پژوهش حاضر جهت ارزیابی ریسک مواجههکارگران با آلاینده های مذکور در یک شرکت تایرسازی در ایران اجرا گردید.مواد و روش ها: این مطالعه مقطعی در یک صنعت تولید تایر انجام شد و پس از جمع آوری نمونه های فردی از منطقهتنفسی کارگران و تجزیه ی آن با دستگاه گاز کروماتوگرافی مجهز به آشکار ساز یونش شعله ای (GC-FID) مطابق روششماره 1501 انستیتوی ملی ایمنی و بهداشت شغلی (NIOSH 1501)، میزان مواجهه با ترکیبات BTEX و استایرن به صورتکمی تعیین شد. در مرحله ی بعد، ریسک سرطان زایی برای بنزن و اتیل بنزن و ریسک نیمه کمی و غیر سرطان زایی برایترکیبات BTEX و استایرن محاسبه گردید.یافته ها: نتایج آنالیز نمونه ها نشان داد که مقدار غلظت بنزن در واحدهای سمنت سازی، سمنت زنی، اکسترودر و تایرسازیو مقدار غلظت تولوئن در واحد سمنت سازی بیش تر از حدود مجاز مواجهه شغلی می باشند. شاخص HQ (Hazard Quotient) جهت ارزیابی ریسک غیر سرطان زایی ترکیبات محاسبه گردید و این شاخص برای بنزن در تمام واحدهای موردمطالعه به جز کلندر و برای تولوئن و گزیلن در برخی از واحدها از جمله سمنت سازی و سمنت زنی بیش از یک به دست آمد.سپس جهت ارزیابی اثرات تجمعی غیر سرطان زایی (اثرات عصبی) از شاخص HI (Hazard Index) استفاده شد و این شاخصبرای کلیه ترکیبات BTEX و استایرن در تمام واحدهای مورد مطالعه بیش از یک به دست آمد. مقدار ریسک سرطان زاییبرای بنزن در واحدهای سمنت سازی و سمنت زنی بالاتر از حداکثر مقدار قابل قبول تعیین شده توسط آژانس حفاظت ازمحیط زیست ایالت متحده محاسبه گردید (16 نفر به ازای هر 1000 نفر در خطر ابتلا به سرطان خون).نتیجه گیری: با توجه به بالا بودن غلظت بنزن و تولوئن در بعضی واحدهای مورد مطالعه، مشابهت مکانیسم سمیت ترکیباتBTEX و استایرن و بالا بودن ریسک سرطان زایی و غیر سرطان زایی بنزن، بهبود سیستم های کنترلی موجود و به کارگیریسیستم های کنترلی فنی و مهندسی پیشرفته جهت ممانعت از بروز اثرات سمیت تجمعی ترکیبات BTEX و استایرن (اثراتعصبی) و کنترل میزان مواجهه شغلی کارگران الزامی است.

؛BTEX، ، استایرن، ارزیابی ریسک، صنعت تایرسازی، مواجهه شغلی