نگار صفاری نیا - استادیار دانشکده بهداشت و ایمنی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
رضوان زنده دل - استادیار دانشکده بهداشت و ایمنی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
مصطفی پویاکیان - استادیار دانشکده بهداشت و ایمنی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

زمینه و هدف: با افزایش نرخ مصرف و تنوع مواد شیمیایی در محیط های کاری، حوادثی که می تواند در ارتباط با آن ها رخدهد نیز افزایش می یابد. درصورتی که دو ماده با یکدیگر ناسازگار بوده و در کنار یکدیگر قرار گیرند می توانند شروع کننده یحوادثی باشند که درنهایت به پیامدهای ناگواری می انجامد. بر اساس برآورد CSB؛ 36% حوادث ناشی از مواد شیمیاییمربوط به ناسازگاری مواد شیمیایی بوده است. بنابراین توجه به ناسازگاری مواد شیمیایی در هنگام ذخیره سازی و نگهداریآن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف این مطالعه بررسی مزایا و معایب سیستم های رایج تعیین ناسازگاری موادشیمیایی در دنیا در هنگام نگهداری و حمل و نقل مواد است.مواد و روش ها: مطالعه ی حاضر یک پژوهش از نوع مروری نقلی (Narrative review) است که به بررسی سه سیستم رایج و معروف تعیین ناسازگاری مواد شیمیایی پرداخته است. این سیستم ها شامل سیستم کالاهای خطرناک سازمان ملل متحد (UN DANGEROUS GOODS)، سیستم اطلاعات خطر واکنش شیمیایی ایالت متحده (US CHRIS) و سیستم استرالیایی است. ابتدا ساختار این سیستم ها معرفی شده و سپس نوع اطلاعات موجود در هر ماتریس ناسازگاری و مزایا و معایب هر یک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پیامدهای هر کدام در نظر گرفته می شود.یافته ها: مبنای همه سیستم های مورد بررسی، استفاده از ماتریس تلاقی ماده یا گروه کالایی است. گروه بندی سیستماسترالیایی، برگرفته از گروه بندی نه گانه کالایی سازمان ملل است اما تفاوت هایی نیز میان این دو سیستم وجود دارد. درسیستم استرالیایی ناسازگاری مواد سطح بندی شده است. به علاوه در این سیستم سازگاری مواد شیمیایی نیز سطح بندیشده است. در سیستم اطلاعات خطر واکنش شیمیایی ایالت متحده نیز گروه بندی مواد بر اساس گروه های شیمیایی انجامشده است و در آن سازگاری یا ناسازگاری دو به دوی این گروه ها تعیین شده است. هیچ یک از سیستم های مورد بررسی درخصوص پیامدهای ناشی از برخورد دو ماده ناسازگار اطلاعاتی ارایه نمی دهند و فقط در سیستم استرالیایی بر اساس شدتناسازگاری موجود فواصل مشخصی برای گروه های ناسازگار و تامین ایمنی تعیین شده است.نتیجه گیری: هر کدام از سیستم های مورد بررسی دارای مزایا و معایبی از نظر سطح و میزان اطلاعات ارایه شده به کاربرانهستند. لذا به نظر می رسد زمینه لازم برای مطالعه و ارتقاء سیستم های موجود به منظور افزایش ایمنی در نگهداری و حملو نقل مواد شیمیایی وجود دارد. گنجاندن اطلاعات مربوط به نوع پیامد ناشی از ناسازگاری مواد می تواند به سطح آگاهیرسانی این سیستم ها کمک شایان توجهی نماید. همچنین بررسی قوانین و مقررات کشور در خصوص الزامات مربوط بهجلوگیری از نگهداری یا حمل و نقل مواد شیمیایی ناسازگار در کنار یکدیگر ضروری به نظر می رسد.

مواد شیمیایی، ماتریس، ناسازگاری، پیامد، جداسازی، ایمنی شیمیایی