یوسف رحیمی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.
محمدرضا بی همتا - استاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.
علیرضا طالعی - استاد دانشگاه تهران
هادی علی پور - دانشگاه ارومیه

در این پژوهش تنوع ژنتیکی و نقش برخی صفات زراعی در عملکرد دانه 218 توده­ بومی گندم ایران در قالب طرح آلفا-لاتیس با دو تکرار تحت شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی در مزرعه تحقیقاتی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه تهران در سال زراعی 96-1395 مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس داده­ها، حاکی از وجود تفاوت معنی­دار بین توده­ها از نظر صفات فنولوژیکو فیزیولوژیک، عملکرد دانه و اجزای عملکرد در هر دو شرایط  بود. براساس نتایج آمار توصیفی، بیشترین تفاوت بین­ توده­های بومی مربوط به تعداد دانه در سنبله و کمترین میزان تنوع در وزن سنبله مشاهده شد. نتایج همبستگی، تجزیه رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت نشان دهنده نقش مهم وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه در عملکرد دانه در هر دو شرایط آبیاری نرمال وتنش خشکی بود. در هردوشرایط، صفات وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه بیشترین اثر مستقیم و غیرمستقیم را بر عملکرد دانه داشتند. براساس نتایج تجزیه به مولفه­های اصلی، مولفه اول در هر دو شرایط با تعداد دانه در سنبله همبستگی بالایی نشان داد درحالیکه مولفه دوم با صفات فنولوژیک در شرایط آبیاری نرمال و با شاخص سبزینگی در شرایط تنش خشکی ارتباط مثبتی نشان داد.

صفات فنولوژیک, صفات فیزیولوژیک, رگرسیون گام به گام, تجزیه ضرایب علیت, تجزیه به مولفه­های اصلی