مهدی شعبان - دانشجوی دکتری علوم و تکنولوژی بذر، گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران
فرشید قادری فر - دانشیار گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران
حمیدرضا صادقی پور - دانشیار گروه زیست شناسی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران
احد یامچی - استادیار گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران

این تحقیق به­منظور بررسی اثر زوال مصنوعی و انبارداری طبیعی بر خصوصیات جوانه زنی، نشت الکترولیت ها و همچنین بررسی قدرت و قابلیت حیات بذرهای نخود زراعی تحت این دو شرایط و مقایسه این دو نوع زوال مصنوعی و انبارداری طبیعی در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 1394 اجرا شد. آزمایش به­صورت طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارها شامل 8 سطح (انبارداری طبیعی 2، 4 سال، زوال مصنوعی 1، 2، 3، 4، 5 روز و شاهد) بودند. صفات مورد بررسی در این مطالعه درصد جوانه زنی، درصد گیاهچه عادی، سرعت جوانه زنی، شاخص قدرت بذر، هدایت الکتریکی، پراکسیداسیون لیپید و میزان سدیم و پتاسیم بذرها قبل و پس از آبنوشی و همچنین مقدار آن­ها در محلول آبشویی­شده بودند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد اثر تیمار زوال بر همه خصوصیات جوانه زنی و نشت کاتیونی به جز میزان سدیم بذر قبل از آبشویی معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین داده ها نشان داد کاهش درصد و سرعت جوانه زنی، شاخص قدرت بذر و درصد گیاهچه عادی در شدت های زوال مصنوعی 4 و 5 روز بیش­تر از انبارداری طبیعی 2 و 4 سال بود. تولید مالون­دی آلدئید، هدایت الکتریکی و نشت سدیم و پتاسیم در آب نیز با افزایش شدت زوال مصنوعی تا 5 روز نسبت به انبارداری طبیعی افزایش بیش­تری یافت که به­دلیل عدم توانایی غشاها در حفظ انسجام خود بود. با افزایش شدت زوال میزان سدیم و پتاسیم باقیمانده در بافت بذری کاهش یافت. همچنین رنگ آمیزی بذور با تترازولیوم و نیتروبلوتترازولیوم نشان داد که افزایش شدت زوال سبب کاهش قابلیت حیات بذرها شد و این کاهش قابلیت حیات در تیمارهای زوال مصنوعی شدید، بیش­تر از تیمارهای انبارداری طبیعی بود. پراکسیداسیون لیپید طی زوال منجر به خسارت به غشا و افزایش نشت الکترولیت ها می شود. در نتیجه قابلیت حیات بذرها کاهش یافته و منجر به کاهش درصد و سرعت جوانه زنی و کاهش درصد گیاهچه عادی تولیدی شد. این نتایج مشخص نمود که اثر انبارداری طبیعی و زوال مصنوعی بر خصوصیات جوانه زنی، نشت کاتیونی و قابلیت حیات بذرهای نخود مشابه بوده و می توان از آزمون زوال مصنوعی در جهت برنامه های نگهداری بذرهای نخود در انبار استفاده نمود هر چند ممکن است مکانیسم های دخیل در این دو نوع زوال با هم متفاوت باشد.

پتاسیم, تترازولیوم, سدیم, غشا, مالون دی آلدئید, نخود