مصطفی فضائلی - دانشیار گروه حقوق بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم
فاطمه السادات حق شناس - دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

امروزه،آموزش حقوق بشر، به عنوان ابزاری مهم در راستای ارتقای احترام به حقوق بشر، مورد اهتمام وافر جامعه بین المللی است. اما عدم توجه به چالش ها و موانعی که می تواند فرآیند آموزش را با ناکارآمدی مواجه سازد، سبب ناکامی در نیل به اهداف آموزش خواهد شد. شناسایی و به کارگیری شیوه های موثر و متناسب با ظرفیت های بومی در هر منطقه، موجبات غلبه بر چالش ها و موانع موجود و محتمل را فراهم می سازد. در جوامع مسلمان، چالش مضاعف تقابل گفتمان دین و حقوق بشر نیز از موانع توسعه آموزش حقوق بشر تلقی می شود که توجه به آن، در شناسایی شیوه های متناسب برای آموزش حقوق بشر مبتنی بر ظرفیت­های بومی جوامع مسلمان، ضروری می نماید. ظرفیت­های مورد نظر در دو دسته قابل بررسی است. دسته نخست، ظرفیت­های عام و غیرمختص به جوامع مسلمان برای ارتقای حقوق بشر هستند؛ همچون ظرفیت سازمان­های غیردولتی، کلینیک­های حقوقی دانشگاهی و شیوه آموزش کلینیکی حقوق بشر، که شیوه­ای کارآمد، متناسب با عناصر اصلی آموزش حقوق بشر و مطابق با اسناد بین المللی، در همه جوامع شناخته می­شود. دسته دوم، ظرفیت­های اختصاصی جوامع مسلمان هستند که می­توانند از طریق بومی­سازی شیوه آموزش کلینیکی حقوق بشر، رفع چالش های پیش ­روی کلینیک­های حقوقی دانشگاهی و افزایش کارآمدی آن ها در زمینه آموزش حقوق بشر، به ارتقای حقوق بشر در این جوامع کمک شایانی بکنند. واکاوی چگونگی کارکرد ظرفیت های عام و تلاش در جهت شناسایی و ارائه ی ظرفیت های خاص از قبیل نهاد وقف، مساجد و نقش آموزشی روحانیون مسلمان، وجهه همت این نوشتار است، که با توصیف و تحلیل داده های عمدتا کتابخانه ای به انجام رسیده است.

آموزش حقوق بشر, حقوق بشر, جوامع مسلمان, کلینیک های حقوقی دانشگاهی