فاطمه لاله زاری - دانش آموخته کارشناسی ارشد محیط زیست دانشگاه تهران
سیدمهدی امینی نسب - استادیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

به منظور مدیریت صحیح و اصولی زیستگاه ها، روش های رتبه بندی زیستگاه ها در مراحل اولیه از طرح ریزی کاربری زمین مورد استفاده قرار می گیرد تا حداقل موجب حفاظت از گونه های باقیمانده در آن محیط شوند. رتبه بندی بر اساس یک شاخص از ارزش زیستگاه (HV) صورت می گیرد که با توجه به حضور گونه ها و فراوانی آنها در هر زیستگاه، طبقات تهدید و ارجحیت زیستگاهی تعیین می گردد. برای محاسبه شاخص HV ، پس از تفکیک زیستگاه های منطقه، تعیین گونه ها در هر زیستگاه و طبقات تهدید و ترجیح زیستگاهی آنها، وزن دهی طبقات تهدید صورت گرفته و ضریب ترجیحی زیستگاهی مشخص می شود و در نهایت ارزش هر زیستگاه، برای هر کدام از گروه های تاکسونومیک بطور جداگانه و سپس به صورت کلی محاسبه می شود. این روش در منطقه حفاظت شده بیدوئیه در استان کرمان در مورد گروه های تاکسونومیک پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان منطقه اجرا شده و نتایج نشان داده است که زیستگاه دشتی بیشترین رتبه را در بین زیستگاه های منطقه داشته و بعد از آن به ترتیب زیستگاه های بینابینی، آبی، کوهستانی و اراضی کشاورزی و نواحی اطراف آن از نظر رتبه در اولویت بعدی جای گرفته اند. برای پستانداران منطقه، زیستگاه دشتی بیشترین ارزش را داشته و سپس زیستگاه های بینابینی، کوهستانی، اراضی کشاورزی و زیستگاه آبی در رتبه های بعدی قرار گرفته اند. در گروه تاکسونومیک پرندگان، زیستگاه آبی دارای بیشترین ارزش و اراضی کشاورزی کمترین ارزش و اهمیت را داشته است. برای خزندگان هم زیستگاه دشتی حداکثر و زیستگاه آبی حداقل رتبه و اهمیت را کسب نموده است. دوزیستان منطقه بعلت اینکه فقط در زیستگاه آبی حضور داشته اند، لذا تنها این زیستگاه برای آنها دارای ارزش و اهمیت بوده است. بنابراین برای مدیریت منطقه لازم است که ارزش کلی زیستگاه ها و همچنین اهمیت آنها برای گروه های تاکسونومیک مختلف مورد توجه قرار گیرد.

رتبه بندی، زیستگاه، منطقه حفاظت شده، بیدوئیه، کرمان