سعید مرادی - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
خلیل زابلی - عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا

سابقه و هدف: آزمون تولید گاز به منظور بررسی ارزش غذایی مواد خوراکی در تغذیه دام استفاده می شود. در آزمون تولید گاز، حجم گاز تولید شده در طول زمان انکوباسیون با استفاده از یک مدل غیر خطی برازش می شود و از این طریق برخی فراسنجه های مربوط به تخمیر شکمبه ای ماده خوراکی پیش بینی می گردد. در طول سال های گذشته، محققین تغذیه دام، انواع مدل های غیر خطی را برای این منظور پیشنهاد نموده اند. اما گزارش شده است که هر کدام از این مدل ها، فراسنجه های تخمیر شکمبه ای را با دقت متفاوتی پیش بینی کرده و نتایج متناقضی را ارایه داده اند. هدف از انجام این آزمایش، مقایسه دقت برخی از مدل های غیر خطی در پیش بینی کینتیک تولید گاز در جیره های مختلف بود.مواد و روش ها: برای انجام این آزمایش، تعداد 5 جیره غذایی با نسبت های مختلف علوفه به کنسانتره (30:70، 40:60، 50:50، 60:40 و 70:30) تهیه شدند. مواد خوراکی مورد استفاده برای تهیه این جیره ها، شامل علوفه یونجه، کاه گندم، دانه جو، سبوس گندم و کنجاله سویا بودند. جهت بررسی کینتیک تخمیر شکمبه ای جیره های آزمایشی از آزمون تولید گاز در 3 دوره جداگانه استفاده شد. در هر دوره، مایع شکمبه، قبل از خوراک دهی صبحگاهی از تعداد 3 راس گوسفند نر نژاد مهربان مجهز به فیستولای شکمبه ای گرفته شد. سپس، مقدار 200 میلی گرم ماده خشک از هر کدام از جیره های آزمایشی به همراه 30 میلی لیتر مایع شکمبه بافری شده به داخل هر یک از ویال های شیشه ای (در 3 تکرار) منتقل و همه ویال ها درپوش گذاری شدند. ویال های آماده شده (تعداد 3 عدد ویال هم به عنوان بلانک در نظر گرفته شد) در دمای 39 درجه سانتی گراد انکوباسیون شده و حجم گاز تولید شده در زمان های 2، 4، 6، 8، 10، 12، 16، 20، 24، 36، 48، 72، 96، 120، 144 ساعت پس از انکوباسیون ثبت گردید. نتایج به دست آمده (حجم گاز تولید شده در زمان های مختلف انکوباسیون) با استفاده از مدل-های اکسپونانشیال، اکسپونانشیال همراه با فاز تاخیر، میچرلینگ، کورکمز-اوکاردس و ویبول برازش شدند. نکویی برازش مدل ها با استفاده از آماره های میانگین مربعات خطا، ضریب تبیین، انحراف مطلق میانگین باقیمانده، میانگین درصد خطا و کارآیی نسبی انجام شد. از آزمون-های دوربین-واتسون و معیار اطلاعات آکائیک نیز به منظور انتخاب بهترین مدل استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد مدل ها از نظر پیش بینی پتانسیل تولید گاز تفاوت معنی داری با هم نداشتند. مدل اکسپونانشیال دارای بیشترین مقدار میانگین مربعات خطا (74/35)، انحراف مطلق میانگین باقیمانده (67/4)، میانگین درصد خطا (46/4) و کمترین مقدار ضریب تبیین (970/0) بود (05/0p

آکائیک, کارآیی نسبی, کینتیک تولید گاز, مدل های غیر خطی, نکویی برازش