محسن سمیعی زفرقندی - دانشجوی دکترای تغذیه دام دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
تقی قورچی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
علی اسدی الموتی - گروه علوم دام و طیور، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران
فرزاد قنبری - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس

سابقه و هدف: مکمل های چربی بی اثر بر فعالیت شکمبه، به دلیل محتوای بالای انرژی و تطبیق پذیری آن در مزارع پرورش گاوشیری، به یک جزء رایج اقلام تشکیل دهنده جیره تبدیل شده اند. چربیآن ها معمولا حاوی غلظت های بالایی از اسیدهای چرب زنجیر بلند شامل پالمیتیک، استئاریک، اولئیک و لینولئیک می باشند. تحقیقات چند سال گذشته نشان داده است که اسیدچرب تنها یک منبع انرژی نیست، بلکه کاربردهای مختلف متابولیکی در بدن گاو داشته و از راه های مختلفی در تولید آن ها شرکت می کند. در این پژوهش اثرات دو اسید چرب اشباع پالمیتیک و استئاریک که بیشترین مقدار مکمل های چربی را شامل می شوند، در حضور و عدم حضور امگا-3 بررسی شد. مواد و روش ها: 32 راس گاو شیری با بیش از دو شکم زایش، بلافاصله پس از زایش، وارد طرح آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی با 4 تیمار (فاکتوریل 2×2) شده و به مدت 65 روز در جایگاه های انفرادی نگهداری شدند و تولید و ترکیبات شیر هر یک از آنها اندازه گیری شد. تیمارهای آزمایشی شامل 1) جیره پایه با 5/1 درصد مکمل غنی از اسید استئاریک (75 درصد)، 2) جیره پایه با 5/1 درصد مکمل غنی از اسید استئاریک (75 درصد) با مکمل امگا-3، 3) جیره پایه با 5/1 درصد مکمل غنی از اسید پالمیتیک (75 درصد) و 4) جیره پایه با 5/1 درصد مکمل غنی از اسید پالمیتیک (75 درصد) با مکمل امگا-3 بودند. یافته ها: اثر متقابل اسیدچرب اشباع با امگا-3 بر تولید شیر معنی دار بود (01/0≥P). گاوهایی که با تیمار اسید پالمیتیک همراه با امگا-3، تغذیه شدند، بیشترین مقدار شیر را تولید کردند (92/50 کیلوگرم) اما سایر تیمارها اختلافی با یکدیگر نداشتند (01/0≤P). اثر نوع اسیدچرب اشباع بر تولید شیر تصحیح شده بر اساس 5/3 درصد چربی و شیر تصحیح شده بر اساس انرژی، معنی دار نبود (05/0≤P) اما اثر امگا- 3 به ترتیب در سطح 1 و 5 درصد معنی دار بود . مصرف ماده خشک گاوهایی که با اسید استئاریک بدون امگا-3 تغذیه شدند (70/24 کیلوگرم)، بیشتر از سایر تیمارها بود (05/0≥P). اما تفاوت معنی داری بین سه تیمار آزمایشی دیگر وجود نداشت (05/0≤P). در بررسی ترکیبات شیر، درصد چربی و کل چربی شیر تولیدی، اثر متقابل اسیدچرب اشباع با امگا-3 و همچنین اثر نوع اسیدچرب اشباع معنی دار نبود و تنها اثر امگا-3، بر درصد چربی و کل چربی به ترتیب در سطح 5 و 1 درصد معنی دار بود. نتیجه گیری: بر اساس نتایج حالص از این پژوهش، استفاده توام از اسید آلفا-لینولنیک و اسیدهای چرب اشباع به ویژه اسید پالمیتیک، تولید شیر گاوهای هلشتاین را در اوایل دوره شیردهی، افزایش داد. با مصرف اسید استئاریک در اوایل دوره شیردهی می توان ماده خشک مصرفی دام را بهبود بخشید و افت نمره وضعیت بدنی گاو را کاهش داد. همچنین مصرف امگا-3، درصد و کل چربی شیر گاوهای شیری را در اوایل دوره شیردهی بهبود بخشید.

اسید استئاریک, اسید پالمیتیک, امگا-3, اسید آلفا-لینولنیک, گاو تازه زا