علی اصغر سلحشور - دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ایران
پوریا حیدری مهر - کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، ایران.

یکی از ویژگی­ های بنیادین هنر هخامنشی ترکیبی بودن آن است. در زمینه تصویرگری این دوره، صحنه­ بار عام سلطنتی نمود آشکاری از این ویژگی مهم محسوب می ­شود. صحنه ­های مربوط به بارعام در تخت جمشید در دوره هخامنشی به تصویر کشیده شده­ اند که در آن شاه بر تخت نشسته است و به اقوامی که زیر سلطه خود قرار دارد، بار می­ دهد. به دلیل آن­که به گمان پژوهش مستقلی از تاثیر پذیری صحنه بارعام آپادانای تخت­ جمشید، دوره هخامنشی  به دست نیامده، در این پژوهش نقوش برجسته آپادانای تخت جمشید با نقوش جام ارجان و نقاشی­ های تل بارسیپ به ترتیب مربوط به حکومت­ های ایلام نو و آشور نو مورد بررسی قرار گرفته و با مقایسه تحلیلی این نقوش، شباهت ­ها و تفاوت­ های میان آن­ ها و در نهایت میزان تاثیرگذاری هریک از این نقوش بر صحنه ­ی بارعام هخامنشی در آپادانای تخت جمشید مشخص شده است. هدف تحقیق شناخت همسانی ­های بصری هنر هخامنشی با دوره های قبل از آن، به منظور آگاهی بخشی پژوهشگران این رشته است. این­که شباهت­ ها و تفاوت­ های بارعام هخامنشی در آپادانای تخت جمشید با صحنه بارعام روی جام ارجان مربوط به دوره ایلام نو و نقاشی ­های تل بارسیپ در دوره آشور نو چه هستند و آیا صحنه­ های بار عام شاهی در تخت جمشید در راستای تبلیغات سیاسی و بیانگر قدرت سیاسی هخامشیان بوده،  سوالاتی است که دراین پژوهش به آن پرداخته می ­شود. پژوهش حاضر که دارای ماهیت تاریخی است، با روش توصیفی صحنه­ بارعام آپادانای تخت جمشید و نمونه­ های آن در تل بارسیب و جام ارجان که احتمالا مبنای الگوبرداری هخامنشیان بوده­ اند، مورد تحلیل قرار داده است. یافته ­های این پژوهش نشان می ­دهد که  سه صحنه بارعام جام ارجان، نقاشی­ های تل بارسیپ و نقوش­ برجسته آپادانای تخت­ جمشید می ­توان هم در کلیات و هم جزئیات با هم شباهت ­ها و تفاوت­ هایی دارند که در متن به آن­ ها اشاره شده است. همچنین صحنه بارعام پیشکش هدیه یا خراج به شاه بوده است، احتمالا تصویرگری این­ چنینی از نظر استعاری نمایانگر قدرت، سلطه، گستردگی و مشروعیت آن نظام سلطنتی محسوب می شده است.

بار عام شاهی, آپادانای تخت جمشید, جام ارجان, تل بارسیپ