امیر شکیبامنش - استادیار گروه شهرسازی دانشگاه هنر، تهران، ایران.
معصومه آیشم - دانشجوی دکتری شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.
پریسا قبادی - کارشناش ارشد طراحی شهری، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

امروزه با توجه به گسترش و توسعه شهر و شهرنشینی، نیاز به امنیت در ابعاد گوناگون بیش از پیش و متفاوت با گذشته احساس می گردد. در این میان امنیت روانی به عنوان یکی از شقوق اصلی و تعیین کننده مفهوم امنیت در فضاهای شهری به شمار می آید و خود از مولفه های بسیاری متاثر می گردد. یکی از این متغیرها که بررسی تاثیر آن بر حس امنیت فضا، موضوع مقاله حاضر را تشکیل می دهد، رویت پذیری کالبدی محیط های شهری است. در این پژوهش هدف، بررسی ارتباط میان رویت پذیری کالبد میادین شهری - به مثابه گونه ای از فضاهای شهری- و میزان امنیت روانی فضاهای مذکور در ذهن عابران پیاده می باشد. در این راستا به بررسی و ارزیابی میادین ساعت و نماز شهر تبریز پرداخته شده است. در این پژوهش در جهت ارزیابی و تحلیل داده های بصری بر پایه حرکت طبیعی ناظر در فضای شهری، از تکنیک آیزویست 3 بعدی و نرم افزار Geoweb3D استفاده شده است. همچنین با بهره گیری از مدل سازی های متعامل دیجیتال (شبیه سازی شده توسط نرم افزار Unity3D) امکان ارزیابی تاثیر تغییرات کالبدی بر رویت پذیری و به تبع آن امنیت روانی محیط های مورد مطالعه فراهم گردیده است. در این مقاله از میان مولفه های مختلف تاثیرگذار بر امنیت روانی فضاهای شهری به چهار مولفه اندازه فضا، فرم فضا، آسایش بصری و نفوذپذیری به عنوان مهمترین فاکتورهای کالبدی تاثیرگذار بر امنیت روانی پرداخته شده است. نتایج حاصله از ارزیابی های صورت گرفته نشان می دهد، فضاهایی با شاخص های رویت پذیری مطلوبتر (نظیر حجم رویت پذیری، نحوه آرایش و چیدمان فرم های تعریف کننده ساختار حجمی فضا، موقعیت و نحوه تسلط نقاط ثقل قابل توجه در فضای درحال رویت و ...) بسیار بیش از دیگر مولفه های کالبدی، می توانند نحوه ادارک محیطی را دستخوش تغییر قرار داده و بر داشتن حس امنیت روانی تاثیرگذارند. این پژوهش از نوع تحقیقات کاربردی و توصیفی- تحلیلی بوده و در آن ضمن گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی و مطالعه میدانی (با تکنیک مصاحبه و پرسشنامه) از مدل سازی تحلیلی داده های بصری نیز استفاده گردیده است.

رویت پذیری, امنیت روانی, میدان, آیزویست سه بعدی, مدل سازی های متعامل دیجیتال