سونیا قلی زاده مرندی - دانشجوی معماری مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد
معصومه خامه - مدرس گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد

ایران، ترکیه ، هند، پاکستان، مصر و چین یا در همسایگی هم هستند، یا از طریق جاده ابریشم، فرار بردگان،کشورگشایی های دوره سلجوقیان و عثمانیان که حکومت خود را تا اروپا پیش برده بودند اسلام و معماری برجسته به ممالک آنها انتقال یافته و در دوره صفویه و عثمانی، گورکانی، مغول، مملوک و مینگ، 6 کشور دارای ویژگیهای مشترک فراوانی هستند. روش تحقیق به شیوه استدلال منطقی است. ابتدا به مبانی نظری مسجد در دو بعد تشخص شهری و عبادی پرداخته، ویژگیهای هرکدام از مساجد امام )اصفهان(، سلطان احمد )استانبول(، جهان نمای )دهلی(، وزیرخان )پاکستان(، قایتبای )مصر(، عیدگاه )چین( پرداخته ایم. ارتباط همسایگی های آنها با ایران، الگوگیری هریک از مساجد بررسی و وجوه افتراقی و تشابه آنها با مسجد )جامع اصفهان( مشخص شده. در ابتدا مساجد بصورت شبستانی ساخته میشدند. کشورها با توجه به پیشینه مذهبی سنتی خود، تحولاتی در مساجد ایجاد کردند. در ایران چهار طاقی های گنبددار و حیاط و ایوان در ترکیه با توجه به تسلط عثمانیها مساجد از الگوی معماری بیزانس و سلجوقی تبعیت کردند نیم گنبدها، رواق های اطراف حیاط، در معماری هند و پاکستان و چین تزیینات، حیاط مرکزی به شیوه ایرانی اسلامی، با توجه به سلطه عثمانیها در مصر مناره های باریک سنگی به شیوه بیزانسی به الگوی شبستانی اضافه شدند. در بررسی مساجد غرب و شرق آسیا بیانگر وجود تشابه بالایی با مساجد ایرانی اسلامی از لحاظ شاخص های کالبدی قرارگیری دربافت شهری به تقلید از میدان نقش جهان اصفهان از لحاظ بعد عبادی وحدت، اتصال صفوف، یگانگی در ارزش گذاری فضاها را نشان میدهد.

مساجد ایرانی اسلامی، مساجد غرب و شرق آسیا، راه ارتباطی جاده ابریشم