احمد مرتاضی - گروه حقوق واحد تبریز دانشگاه آزاد اسلامی تبریز
مهدی اروجی - گروه حقوق واحد تبریز دانشگاه آزاد اسلامی تبریز

پاره ای از تعهدات وجود دارند که نمی توان اجرای آنها را مطالبه نمود و به آنها تعهدات طبیعی می گویند. هر چند که در جهان حقوق فقط تعهدات برخاسته از حقوق مدون قابلیت اجرا داشته و معتبرند ولی در زندگی واقعی، تعهداتی وجود دارد که هیچ متن قانونی آن را پیش بینی نکرده و هیچ الزام حقوقی علیه متعهد آن وجود ندارد. امروزه، وجود این پدیده، در کنار تعهدات حقوقی، شناخته شده و رخنه روزافزون آن در جهان حقوق حاکی از اهمیت بی تردید آنها می باشد و علت نفوذ گسترده آن،زیربنای اخلاقی دارد . قانون مدنی ما از نام نهادن به این مفهوم دریغ کرده است، نه مصداقی از آن را معین کرده و نه آثار تعهد طبیعی را بیان میکند. در میان فقهاء نیز این بحث به صورت جامع طرح نشده و نظریاتی جزئی در این مورد وجود دارد که به اختصار دسته بندی و شرح داده می شود. مع الوصف تحقیق گستردهای که بتواند آثار تعهدات طبیعی را مورد کنکاش قرار دهد، در فقه امامیه و حقوق ایران صورت نگرفته است. بدین سبب تحقیق مستقلی که بتواند مصادیق فقهی و حقوقی و آثارچنین تعهداتی را تبیین نماید، امری ضروری است. بنابراین، در پژوهش حاضر، مصادیق و آثار مترتب بر تعهدات طبیعی بررسی شده و چنین نتیجه گیری میشود که تعهد طبیعی نهادی است میان تعهد اخلاقی و تعهد حقوقی که از قلمرو اخلاق گذشته و در آستانه ورود به جهان حقوق می باشد. اکثر مصادیق فقهی آن بر خلاف مصادیق حقوقی وجوب شرعی و ضمانت اجرای اخروی دارد. همچنین ایفای چنین تعهداتی ماهیت انشایی داشته و قابل استرداد نیست و بدین جهت آثار اجرای آنها به مانند اجرای تعهدات حقوقی می باشد.

تعهدات طبیعی، آثار حقوقی، آثار فقهی ،علم حقوق، فقه امامیه.