بتول زینالی - استادیار اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، دانشگاه محقق اردبیلی
الهام شکرزاده فرد - کارشناس ارشد آب و هواشناسی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی
الناز پیروزی - دانشجوی دکتری مخاطرات ژئومورفولیک، دانشگاه محقق اردبیلی

مسئله آلودگی هوا اگر یکی از حادترین مسائل ناشی از تمدن ماشینی نباشد بدون شک از بغرنج­ترین آن­ها است چرا که هوا در همه جا گسترده است و در شبانه روز مصرف می­شود. تجمع اکثر مردم در مناطق شهری و توقع استاندارد بالای زندگی با حداقل قیمت بدون توجه به محیط زیست، باعث افزایش غلظت آلودگی هوا در حد خطرناک و قابل توجه گردیده است. در حال حاضر رشد شهرها، مخصوصا در کشورهای در حال توسعه، منجر به شهر نشینی همراه با ضایعات زیست محیطی می­شود. برای دستیابی به توسعه ­ای پایدار در شهرها، کاهش و کنترل آلودگی هوا می­تواند از اهمیت فراوانی برخوردار باشد. در این تحقیق از هشت عامل: ازدحام جمعیت، بارش، طبقات ارتفاعی، فاصله از راه ارتباطی، فاصله از فضای سبز، فاصله از مراکز تجاری، فاصله از مراکز صنعتی، کاربری اراضی به عنوان عوامل موثر درایجاد آلودگی هوا استفاده شده است. سپس لایه های اطلاعاتی در سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. ارزش­گذاری و استاندارد­سازی نقشه­ های معیار به صورت توام با استفاده از روش فازی انجام شد. جهت وزن­دهی عوامل از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده گردید. نقشه پهنه­ بندی آلودگی هوا در محیط Idrisi و با استفاده از روش Vikor تهیه شد. طبق نتایج به دست آمده از مدل، جهت غرب، شمال غرب و مرکز شهر پهنه­ های آلودگی بیش­تری دارد. بنابراین ضریب سازگاری در این مطالعه کم­تر از 0.1 بوده، هم­چنین با توجه به نتایج مطالعه، کارایی استفاده از تابع عضویت در مجموعه ­های فازی و مدل ویکور در پهنه­­ بندی آلودگی هوا در شهر تبریز مورد تایید قرار گرفت که با توجه به آن، استفاده از فنون تحلیل چند معیاری علاوه بر افزایش دقت، افزایش سرعت انجام کار، تنوع و کیفیت بهتر ارائه نتایج می­گردد.

آلودگی هوا, شهر تبریز, پهنه بندی, مدل VIKOR