حسن حیدرآبادی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد
آذر زرین - استادیار اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

این پژوهش به شناسایی الگوهای همدید منجر به بارش حدی وتحلیل منابع تامین رطوبت این بارشها در شمال شرق ایران می پردازد. بدین منظور از داده های بارش روزانه 17 ایستگاه همدید شمال شرق کشور(خراسان رضوی، شمالی و جنوبی) در یک دوره آماری 25 ساله (2015-1991) استفاده شد. روزهایی که مقدار بارش در حداقل 3 ایستگاه، بیشتر از صدک 95 ام آن بود، به عنوان روز بارش حدی ( فرین) تعریف شد. بر این اساس تعداد 59 روز بارش حدی مشترک برای تمام ایستگاه ها استخراج گردید. به دلیل کم بودن تعداد روزهای بارش حدی از روش چشمی برای تحلیل و دسته بندی الگوهای همدیدی حاکم در زمان وقوع بارش ها و همچنین تعیین منابع رطوبت آنها استفاده گردید. بدین منظور از داده های ارتفاع ژئوپتانسیل، مولفه های مداری و نصف النهاری باد، فشار تراز دریا و نم ویژه استفاده شد. این داده ها با تفکیک افقی 2/5 درجه برای روز قبل بارش و روز بارش با گام زمانی 6 ساعته از مراکز پیش بینی محیطی و مرکز ملی پژوهش جوی امریکا (NCEP/NCAR) دریافت گردید. با استفاده از متغیرهای فوق الذکر نقشه های ترکیبی تهیه و تحلیل شد. یافته های پژوهش در رابطه با تحلیل منابع رطوبت بارش ها نشان داد که منابع تامین رطوبت بارش ها بیشتر مربوط به ترازهای زیرین بوده و نقش دریاهای جنوبی(دریای عرب) در تامین رطوبت بارشها بسیار پر رنگ تر می باشد. بیشینه درصد رطوبت مربوط به الگوهای سودانی و ترکیبی در تراز 1000و850 هکتوپاسکال و بیشینه درصد رطوبت الگوی مدیترانه ای در تراز 500 هکتوپاسکال مشاهده گردید.

الگو های همدید، بارش حدی، منابع رطوبتی، شمال شرق ایران